Tác giả: Robert Kiyosaki và Sharon Lechter
Nhìn lại cuộc đời của người bố giàu và người bố nghèo, tôi nhận ra ai thành công hơn ai đơn giản vì người đó có nhiều phương pháp để thành công hơn.
Bạn của tôi – Adrrian – đã làm việc nhiều năm cho tập đoàn lớn và vào đầu năm 1990 cô đã nghỉ việc. Với sự cầu tiến và muốn tự mình kinh doanh, Adrian đã mua lại quyền kinh doanh một đại lý du lịch bằng tiền để dành và tiền nghỉ việc từ công ty cũ. Khi cô điều hành đại lý của mình, các công ty hàng không bắt đầu cắt giảm tiền hoa hồng trên mỗi vé mà đại lý bán được. Tiền hoa hồng trước kia là 800$, nay chỉ còn 100$, thậm chí có lúc 50$. Cô đang đối mặt với việc đóng cửa đại lý, và lần này cô hết sạch tiền tiết kiệm và không nhận được xu nào tiền nghỉ việc từ đại lý của mình. Cô đang rao bán đại lý du lịch của mình, nhưng giá cả của nó đã sụt thê thảm vì hoa hồng giảm.
Tôi tin rằng một trong những đại lý khiến cho Adrian túng thiếu lúc về già là cô không đủ phương pháp để thành công chuẩn bị sẵn cho cuộc đời. Andrian không phải là người duy nhất tôi biết đang phải chật vật bởi vì cô thiếu phương pháp để thành công. Có nhiều người học giỏi nhưng ra trường không tìm phương pháp để thành công.
CON BẠN CẦN 3 PHƯƠNG PHÁP TÓI THIỂU ĐỂ THÀNH CÔNG
Có 3 phương pháp cơ bản mà một đứa trẻ cần phải học để thành công trong việc và tài chính trên đường đời:
Một phương pháp trong học tập
Một phương pháp trong công việc
Một phương pháp trong tài chíng
PHÁT HUY MỘT PHƯƠNG PHÁP ĐỂ THÀNH CÔNG TRONG HỌC TẬP
Giai đoạn từ lúc mới sinh ra đến 15 tuổi rất quan trọng; đó là thời gian trẻ con tìm kiếm và phát huy một phương pháp để thành công trong học tập của mình. Nếu một đứa trẻ thích thú học hành có kết quả tốt thì đứa trẻ đó sẽ pháp huy được phương pháp học giỏi. Nếu trẻ chật vật trong những năm đầu đời thì chúng sẽ tự tin mặc cảm với bạn bè cùng trang lứa và những năm cắp sách tới trường là một cực hình. Đứa trẻ có cảm thấy mình “ngu xuẩn” và thấy không thể sống nổi trong hệ thống giáo dục. Chúng bắt đầu bị gán những biệt danh tệ hại như “Chậm phát triển” thay vì được gọi bằng những từ mỹ miều như “tài năng”, “sáng láng” hay “có năng khiếu”. Là một người lớn tôi ghét cho những biệt danh xấu. Bạn có nghĩ những đứa trẻ 11, 12 tuổi thích những biệt danh như vậy?
Hệ thống đánh giá kết quả học tập là một lý do nữa để trẻ thấy ít an toàn về mặt giáo dục. Trên đồ thì của hệ thống, nếu có 10 đứa trẻ thì có 2 đứa trẻ lên đường cong, 2 đứa đáy đường cong, 6 đứa ở giữa. Thông thường, trong các cuộc kiểm tra năng lực học tập, tôi thường đánh giá là thuộc 2% ở trên về tiềm năng nhưng 2% thuộc ở dưới điểm số. Người bố nhà giáo của tôi thường đánh giá: “Học sinh đúng là một hệ thống loại trừ hơn là một hệ thống giáo dục.” Với tư cách là một người bố, ông có trách nhiệm giữ cho tôi được an toàn về tinh thần cảm xúc, và giúp tôi tránh khỏi hệ thống loại trừ.
SỰ THAY ĐỔI NĂM CHÍN TUỔI
Triết lý giáo dục của nhà giáo dục hàng đầu – Rudolf Steiner – đã kết hợp chặt chẽ trong các trường học Waldorf, được đánh giá là một trong những hệ thống trường học phát triển nhanh nhất thế giới hiện nay. Steiner thường nói và viết về “sự thay đổi năm chín tuổi”. Sự khám phá của ông là khoảng độ 9 tuổi, trẻ em bắt đầu tách khỏi tính cách của bố mẹ và tự hình thành tính cách của mình. Steiner đã khám phá ra rằng đây thường là một giai đoạn trẻ con cảm thấy cô độc. Đứa trẻ bắt đầu tìm kiếm “cái tôi” của nó trong cái “chúng tôi, chúng ta” của gia đình. Trong giai đoạn này, đứa trẻ cần học những kỹ năng sống thực tế. Vì lý do này, những đứa trẻ học tập ở hệ thống Wanldorf vào độ tuổi này sẽ dạy trồng vườn, xây nhà chòi, bánh mì nướng, và những thứ giống như vậy. Không phải là chúng học nghề cho tương lai mà chúng học kỹ năng này đảm bảo cho cá nhân rằng chúng có thể tồn tại được. Đứa trẻ cần biết rằng chúng có thể tồn tại trong giai đoạn này để kiếm đặc điểm riêng của mình. Nếu chúng không phát triển được một cảm giác an toàn nào trong giai đoạn này thì hậu quả có thể ảnh hưởng lên các đường hướng và lựa chọn cho tương lai của chúng. Hiển nhiên, mỗi đứa trẻ phản ứng lại sự khủng hoảng tính cách này khác nhau, và đó là lý do tại sao những quan sát và cảm nhận cẩn thận của các bậc phụ huynh lại cần đến vậy. Một thầy giáo với 30 học sinh không thể nhận ra đượ từng lựa chọn và nhu cầu khác nhau của các học sinh mình ở độ tuổi này.
Người bố học thức của tôi không tán thành công trình nghiên cứu của Rodolf, nhưng ông công nhận giai đoạn phát triển này trong cuộc đời đứa trẻ. Khi Người ấy để ý thấy rằng tôi không học giỏi ở trường, và tôi bị Andy Kiến ảnh hưởng đến thế nào khi tôi thông báo rằng Andy là thiên tài còn tôi không, người bằt đầu quan sát và hướng dẫn tôi một cách tường tận hơn. Đó là lý do Người khuyến khích tôi chơi thể thao nhiều hơn. Người biết rằng Andy học bằng cach đọc và tôi cũng có thể trở thành công trong học tập theo cách riêng tôi. Người muốn tôi tìm ra cách để giữ được sự tự tin trong trường học, nagy cả khi qua thể thao hơn là qua các môn lý thuyết.
Gia đình tôi cũng gặp vấn đề về tiền bạc vào thời điểm tôi 9-10 tuổi. Tôi đoán là người bố học thức đã nhận ra rằng sự thiếu khả năng kiếm tiền của Người đã ảnh hưởng đến tôi như thế nào. Người biết rằng tôi thường thấy mẹ ngồi khóc trước hoá đơn cần trả. Tôi nghĩ Người biết rằng tôi có lẽ sẽ tìm kiếm thấy một phong cách khác hẳn Người, và tôi đã làm vậy. Tôi đã bắt đầu học với người bố giàu băn 9 tuổi. Nhìn lại, tôi tự tìm ra câu trả lời có thể giúp gia đình trong giai đoạn khó khăn về tài chính này. Rõ ràng là tôi đang tìm kiếm một tính cách không giống bố mẹ tôi.
PHƯƠNG PHÁP CỦA ADRIAN NGƯỢC VỚI PHƯƠNG PHÁP CỦA TÔI
Bởi vì trước đây Adrian học tập tốt ở trường nên tôi khuyên cô trở về trường để học một lĩnh vực mới. Phương pháp học tập của tôi khác với của Adrian. Đó là phương pháp tôi đã học lúc 9 tuổi – tìm một chuyên gia giỏi và học bằng cách làm. Ngày nay tôi vẫn tìm những chuyên gia giỏi để học hỏi. Tôi tìm những chuyên gia giỏi đã làm những việc tôi muốn làm, hoặc nghe họ nói về những gì họ đã làm. Tôi cũng đọc, nhưng đó là cách sau cùng. Thay vì trở về trường để học kinh doanh, tôi tự xây dựng công ty cho mình, bởi vì tôi học bằng cách làm hơn là học bằng cách ngồi trong lớp. Tôi tìm kím một chuyên gia giỏi, hành động, sai lầm, và tìm sách hoặc băng nói về những sai lầm tôi mắc phải để học hỏi từ những sai lầm. Ví dụ, khi bắt đầu chiến dịch tiếp thị - một trong những công việc của tôi - bị thất bại, tôi vào một phòng học lớn và tìm cách để có câu trả lời mới mẻ. Ngày nay, là một nhà tiếp thị khá giỏi … nhưn tôi sẽ không được như vậy nếu tôi chỉ ngồi trong lớp, đọc sách và nghe giảng từ những người thầy không có công ty nào để làm chủ cả.
Mỗi đứa trẻ sẽ có môt phương pháp độc đáo riêng để thành công trong học tập. Việc của bố mẹ là quan sát và hỗ trợ đê chúng chọn được phương pháp học tập tốt nhất. Nếu đúa trẻ học không giỏi ơe trường, hãy gần gũi với trẻ hơn để hỗ trợ nó tìm cách tốt nhất để học giỏi.
Nếu con bạn học giỏi và thichư đi học, thì bạn thật hạnh phúc. Hãy để chúng vượt trội hơn và tận hưởng điều đó. Nếu chúng không thích trường học, hãy làm cho chúng biết rằng chúng vẫn còn có tài năng, và khuyến khích chúng tìm ra cách học trong một hệ thống chỉ cần có một tài năng. Nếu chúng có thể làm được, chúng sẽ đạt được những kỹ năng để có thể tồn tại trong thế giới thực, một thế giới đòi hỏi nhiều tài năng khác nhau để tồn tại. Đó là những gì mà bố tôi muốn tôi làm. Người khuyến khích tôi tìm ra phương cách học tập cho mình, mặc dù thực tế tôi ghét những gì tôi học. Đó là một sự rèn luyện chuẩn bị cho cuộc sống thực tế sau này.
SỰ TỰ NHẬN THỨC BỊ ĂN MÒN
Tôi nói rằng nợ nần và mất cảm giác an toàn về tài chính có thể làm ăn mòn sự tự nhận thức về tài chính của một người. Nói cách khác, nếu bạn có quá nhiều thất bại về tài chính hoặc cảm thấy sa lầy trong việc cần sự an toàn trong công việc và trang trải mọi thứ, thì sự tự nhận thức về tài chính của bạn có thể bị đông đặc. Đối với chuyện học hành cũng vạy, nếy chúng ta nói rằng đứa trẻ không thông minh như những đứa trẻ khác thì chúng có cảm giác ghét chuyện học. Nếu không có sự ủng hộ của bố tôi, tôi có thể đã nghỉ học từ lâu chỉ vì không ai muốn cảm giác ngu đần. Tôi biết mình không dốt. Tôi biết mình chỉ chán ngán những môn đang học ở trường thôi. Tuy nhiên, những điểm số tồi tệ ở trường của tôi vẫn bắt đầu ăn mòn sự tự nhận thức về học hành của tôi. Chính người bố thông thái của tôi giúp tôi qua khỏi giai đoạn khó khăn trong cuộc đời.
Dù cho con bạn có học giỏi hay không, hãy quan sát và khuyến khích chúng tìm ra phương pháp học tập, bởi vì một khi chúng ra trường và bước và đời, sự giáo dục của chúng mời thực sự bắt đầu.
NHỮNG MỐI QUAN TÂM CỦA NGƯỜI BỐ THÔNG THÁI CỦA TÔI
Một vài năm trước, người bố nhà giáo của tôi cố thử thay đổi hệ thống. Người biết rằng những đứa trẻ khác nhau thì có năng khiếu khác nhau. Người cũng nhận ra rằng hệ thống là một dạng “một cỡ cho tất cả mọi người”, hệ thống này chỉ thích hợp với khoảng 30% trẻ và đúng là đáng sợ đối với những đứa trẻ còn lại. Người thường nói: “Lý do hệ thống giáo dục không thay đổi là vì nó không thiết kế để thay đổi. Nó là một hệ thống được thiết kế để tồn tại vĩnh cửu.”
Hầu như ai cũng biết các thầy cô đang cố hết sức để dạy bọn trẻ. Vấn đề là ở chỗ, một hệ thống như đề cập ở trên chỉ sẽ làm chậm chúng ta thay vì thay đổi thúc đẩy chúng. Đối với tôi đó là hệ thống cứng nhắc Đó là một công ty duy nhất mà tôi biết không cung cấp nổi cho khách hàng. Thay vì nói chúng ta có một hệ thống đáng chán thì họ nói: “Con cái bạn chậm quá” hoặc “Các giáo viên có sự yếu kém trong việc giảng dạy.” Như tôi đã nói, đó là đơn vị duy nhất đổ lỗi cho khách hàng những sai lầm của chính mình.
Trước đây người bố ruột tôi nhận ra rằng đó là một hệ thống có những rạn nứt kinh khủng bên trong. Người rất bực khi phát hiện ra hệ thống giáo dục được hầu hết các nước nói tiếng anh áp dụng là một hệ thống giáo dục có nguồn gốc hàng trăm nước ở Phổ. Người rất bực khi phát hiện ra hệ thống không phải là dạy trẻ em học mà là tạo ra người lính và người làm thue. Một hôm người nói với tôi: “Lý do chúng ta có từ ‘nhà trẻ’ trong một hệ thống giáo dục là vì hệ thống của chúng ta có nguồn gốc hàng trăm năm trước từ Phổ, từ ‘nhà trẻ’ là theo tiếng Phổ. Nói một cách khác, một nhà trẻ để chính quyền giáo dục, hoặc ‘truyền bá’. Đó là một hệ thống được thiết kế để lấy đi trách nhiệm giáo dục khỏi bố mẹ và duỵ trẻ em cách phục vụ tốt nhất cho nhu cầu và mong muốn của chính quyền.”
TỪ SAMURAI ĐẾN BÁC SĨ ĐẾN THẦY GIÁO
Bên nội tôi có truyền thống chiến đấu, nhiều người thuộc samurai trong thời đại phong kiến Nhật. Nhưng sau giao thương với phương Tây được Commodore Perry mở ra, hệ thống của chế độ phong kiến bắt đầu tàn lụi. Gia đình bên nội tôi bắt đầu bỏ con đường samurai và trở thành những bác sĩ y khoa. Ông nội tôi được định sẵn để trở thành một thầy thuốc, nhưng ông đã bỏ đến Hawaii, ông đã phá vỡ dây chuyền. Mặc dù ông nội tôi không phải là một bác sĩ, nhưng bố tôi vẫn mong được vào trường y, nhưng ông cũng lại phá vỡ dây chuyền đó.
Khi tôi hỏi bố tôi tại sao người không làm bác sĩ Người trả lời: “Lúc bố tôi còn học trung học, bố tôi bắt đầu hỏi tại sao nhiều bạn đột nhiên nghỉ học giữa chừng. Hôm trước bạn bố còn đó, hôm sau đã thấy không còn trong lớp. Bố bắt đầu tìm hiểu về ban giám hiệu.
Bố sớm phát hiện ra rằng đồn điền mía đường và trồng thơm (dứa) yêu cầu các trường học đánh rớt ít nhất là 20% trẻ di cư từ châu Á. Đó là cách đảm bảo là họ có một đội ngũ công nhân thủ công thất học ổn định. Máu bố sôi lên khi nhận ra điều đó, và bố quyết định bước vào lĩnh vực giáo dục thay vì vào y tế. Bố muốn đảm bảo rằng tất cả mọi đứa trẻ đều có cơ hội được giáo dục như nhau. Và bố sẵn sàng đấu tranh vì điều đó.”
Bố tôi đã đấu tranh cả đời để thay đổi hệ thống và cuối cùng nỗ lực của ông bị đánh bại. Gần cuối đời, ông được công nhận là một trong hai nhà sư phạm hàng đầu trong lịch sử 150 năm của nền giáo dục ở Hawaii. Mặc dù Người được những người trong hệ thống công nhận vì lòng can đảm, nhưng hệ thống nhìn chung vẫn cong như cũ. Như tôi đã nói, đó là hệ thống được thiết kế cho sự tồn tại hơn là sự thay đổi. Điều đó không có nghĩa là hệ thống đã không làm việc tốt cho nhiều người. Nó là một công việc xuất sắc cho khoảng 30% số người làm việc tốt trong hệ thống. Vấn đề ở chỗ, hệ thống hiện nay đã được đào tạo từ hàng trăm năm trong thời đại nông nghiệp, thời đại trước cả xe hơi mà bay,… Đó là hệ thống mạnh hơn cả khủng long và dai như cá sấu. Đó là lý do bố tôi khó chụi hướng dẫn cách học ở nhà, Người thường nói với các con: “Điểm cao không quan trọng bằng việc phát hiện ra năng khiếu của các con.” Nói cách khác, mọi đứa trẻ đều khác nhau. Tuỳ bố mẹ có chụi khó quan sát những cách giúp con họ học tốt hay không hỗ trợ con trong việc phát triển phương pháp để thành công trong học tập.
Bất cứ khi nào tôi thấy những đứa trẻ là tôi thấy ngay những thiên tài nhỏ tuổi hào hứng học hỏi. Mấy năm sau, có khi tôi lại thấy những đứa trẻ thần đồng đó đang chán học và tự hỏi tại sao chúng bị ép buộc những điều mà chúng cảm thấy không thích hợp. Nhiều học sinh cảm thấy bọ sỉ nhục vì chúng xếp loại dựa trên cùng môn mà chúng không hề ưa thích và rồi bị gán cho là thông minh hay không thông minh. Một anh bạn trẻ nói với tôi: “Chẳng phải là cháu thông minh. Chỉ vì cháu không quan tâm thôi. Trước hết hãy nói cho cháu biết tại sao cháu không nên quan tâm đến những môn học đó và cháu có thể sử dụng kiến thức đó như thế nào rồi, rồi cháu sẽ học tốt môn đó.”
Vấn đề này quan trọng hơn cả chuyện điểm cao điểm thấp. Người bố thông thái của tôi dĩ nhiên đã nhận ra là điểm số có thể ảnh hưởng đến tương lai của một học sinh một cách tích cực hay tiêu cực, nhưng Người cũng không quan tâm đến sự ảnh hưởng của điểm kém có thể có trên sự tự nhận thức và tự tin của một học sinh. Người thường nói: “Nhiều đứa trẻ bước vào trường với sự hào hứng học hỏi nhưng chẳng bao lâu khi ra trường chỉ học được việc chán ghét học hành. ” Lời khuyên của Người là: “Nếu một vị bố mẹ có con ghét phải đi học, việc quan trọng nhất là đảm bảo cho con mình duy nhất duy trì sự yêu thích học hỏi bẩm sinh. Hãy phát hiện ra năng khiếu bên trong con bạn, hãy phát hiện ra những gì mà con quan tâm muốn học, và giữ lại cho chúng luôn hào hứng trong chuyện học, ngy cả không phải trong học tập”
Thực tế là ngày nay trẻ học nhiều hơn chúng ta trước kia. Nếu không vậy, chúng sẽ bị rớt lại trong 2 phương pháp để thành công kế tiếp, sẽ được đề cập trong chương tiếp theo. Đó là lý do mà theo tôi, việc phát triển phương pháp để thành công trong học tập của con bạn ở nhà quan trọng hơn nhiều so với điểm số chúng nhận được ở trường. Như cả hai người bố đã nói: “Việc giáo dục thực sự của bạn bắt đầu khi bạn ra trường và bước vào đời.”