Bản chất của cái ác
Tình trạng sức khỏe của Bond tiến triển tốt. Ba ngày sau, khi Mathis đến thăm, anh đang chồm người trên giường, tay được tự do. Thân dưới vẫn còn băng gạc dài nhưng Bond tỏ ra vui vẻ, và chỉ thỉnh thoảng cơn nhói đau mới khiến anh nhíu mắt.
Mathis có vẻ thất vọng.
“Chi phiếu của anh đây”, anh ta nói với Bond. “Tôi thích đi khắp nơi với 40 triệu franc trong túi nhưng tôi cho là anh nên ký tên, rồi tôi sẽ gửi vào tài khoản của anh ở Credit Lyonnais. Không có dấu hiệu nào của anh bạn chúng ta đến từ SMERSH. Không một dấu vết chết tiệt. Hẳn là gã đã đến biệt thự bằng xe đạp hoặc đi bộ, vì anh không nghe được gì khi gã xuất hiện. Hai tên sát thủ rõ ràng cũng không biết. Tức thật. Chúng tôi không nắm được điều gì đáng giá về tổ chức SMERSH và London cũng thế. Washington nói họ có, nhưng hóa ra là thứ dông dài thường lệ vẫn khai thác được trong khi phỏng vấn tị nạn. Anh biết chuyện đó cũng hay ho như phỏng vấn một người Anh bình thường về Sở Tình báo, hoặc một người Pháp về Phòng Nhì vậy”.
“Có lẽ gã từ sào huyệt đến Berlin qua ngả Warsaw”, Bond lên tiếng. “Từ Berlin chúng có nhiều lộ trình dẫn đến phần còn lại của châu Âu. Giờ này gã đã bị đuổi về nhà vì tội không bắn tôi luôn thể. Tôi mường tượng chúng có hồ sơ khá đủ về tôi vì một hoặc hai điệp vụ mà M giao phó kể từ khi chiến tranh. Rõ ràng gã tưởng mình thông minh khi rạch tên họ viết tắt của gã vào bàn tay tôi”.
“Đó là cái gì?” Mathis hỏi. “Bác sĩ nói vết cắt giống như một chữ M vuông vắn có móc trên đầu. Anh ta bảo nét chữ đó không có ý nghĩa”.
“À, tôi chỉ kịp liếc qua trước khi ngất nhưng tôi đã thấy nó nhiều lần trong lúc được băng bó. Tôi khá chắc chắn chúng là tiếng bản xứ, tương đương với SH. Hơi giống chữ M lộn ngược với một cái móc. Điều đó có lý. SMERSH là chữ viết tắt của ‘Tiêu Diệt Bọn Gián Điệp’; và gã nghĩ đã dán cho tôi một cái mác ‘gián điệp’. Quả là phiền phức vì có lẽ M sẽ bảo tôi phải đến bệnh viện sau khi trở lại London để cấy ghép da lên toàn bộ mu bàn tay. Không thành vấn đề. Tôi đã quyết định từ chức”.
Mathis nhìn Bond, miệng há hốc.
“Từ chức?” anh ta hỏi, vẻ ngờ vực. “Để làm quái gì?”
Bond nhìn ra chỗ khác. Anh ngắm nghía những bàn tay bị băng gạc.
“Khi tôi bị đánh đập”, anh đáp, “đột nhiên tôi ưa thích ý tưởng được sống. Trước khi Le Chiffre bắt đầu, gã nói một câu mà giờ đây in đậm trong tâm trí tôi: ‘chơi trò Da Đỏ’. Gã bảo đó là điều tôi đang làm. Phải, đột nhiên tôi nghĩ gã nói đúng”.
“Anh thấy đấy”, Bond nói tiếp, mắt nhìn xuống băng gạc, “khi người ta còn trẻ, việc phân biệt đúng sai dường như rất dễ dàng; nhưng khi già đi, điều đó trở nên khó khăn hơn. Ở nhà trường, nhận diện kẻ xấu và anh hùng là việc dễ dàng; và người ta lớn lên với ước muốn trở thành anh hùng tiêu diệt kẻ xấu”.
Anh bướng bỉnh nhìn Mathis.
“Vài năm gần đây tôi đã giết hai kẻ xấu. Nhờ hai điệp vụ đó mà tôi được thưởng hai số 0 trong Sở Tình báo. Tôi cảm thấy khá láu lỉnh, được tiếng là giỏi và bản lãnh. Một số 0 ‘đúp’ ở Sở có nghĩa anh phải lạnh lùng giết người trong quá trình công tác nào đó”.
“Nào”, anh lại ngước lên nhìn Mathis, “đó là chuyên hết sức tốt đẹp - vị anh hùng giết chết hai kẻ xấu. Nhưng khi người anh hùng Le Chiffre bắt đầu giết tên Bond vô lại, mà tên Bond vô lại biết mình không hề vô lại thì anh thấy mặt trái của tấm huy chương. Kẻ vô lại và người anh hùng, tất cả đều lẫn lộn”.
“Dĩ nhiên”, anh nói thêm khi Mathis bắt đầu phản đối, “tinh thần ái quốc xuất hiện làm cho điều đó có vẻ ổn thỏa. Nhưng chuyện đất nước-đúng-hay-sai này đang lỗi thời. Ngày nay chúng ta đang chiến đấu chống lại chủ nghĩa quá khích. Được thôi. Nếu tôi sống sót cách 50 năm trước, cái nhãn chủ nghĩa bảo thủ của chúng tôi ngày nay sẽ gần như là chủ nghĩa quá khích. Và ắt hẳn chúng tôi sẽ được yêu cầu lên đường chiến đấu chống lại nó. Thời buổi này lịch sử chuyển động khá nhanh, kẻ xấu và anh hùng tiếp tục thay đổi vai trò”.
Mathis trân trối nhìn Bond, đầy vẻ kinh hãi. Rồi anh ta vỗ vào đầu mình, đặt một bàn tay trấn an lên cánh tay Bond.
“Ý anh muốn nói cái gã Le Chiffre quý báu đó, kẻ đã làm hết sức để biến anh thành thái giám, không đáng là kẻ xấu?” anh ta hỏi. “Ai nghe những lời lẽ nhảm nhí anh đang nói cũng sẽ ngờ rằng Le Chiffre đã đập đầu anh chứ không phải bộ phận...” anh ta phác tay xuống giường. “Anh cứ chờ đến khi M. chỉ thị cho anh săn đuổi một Le Chiffre khác. Tôi cá là anh sẽ lại săn đuổi bình thường thôi. Thế còn SMERSH? Có thể nói tôi không thích viễn cảnh bọn chúng rảo quanh nước Pháp, giết hại bất cứ ai mà chúng cảm thấy là phản bội hệ thống chính trị quý giá của chúng. Anh đúng là một lên vô chính phủ khốn kiếp”.
Mathis giơ hai tay lên trời rồi tuyệt vọng buông thõng xuống.
Bond bật cười.
“Được rồi”, anh nói. “Hãy lấy anh bạn Le Chiffre của chúng ta làm thí dụ. Nói gã là kẻ độc ác thì đơn giản thôi; chí ít cũng đơn giản với tôi, bởi gã đã gây ra nhiều điều ác độc cho tôi. Nếu lúc này gã có mặt ở đây, tôi sẽ không ngần ngại giết gã - nhưng vì trả thù cá nhân, e rằng không phải vì lý do cao đạo nào đó hay vì tổ quốc”.
Anh nhìn lên Mathis để xem anh ta ngao ngán đến mức nào với những nhận định nội tâm trước điều mà đối với Mathis, chỉ là một câu hỏi đơn giản về bổn phận.
Mathis cười đáp lại.
“Nói tiếp đi, bạn thân mến của tôi. Thật thú vị được nhìn thấy anh chàng Bond mới này. Người Anh quả là lập dị. Họ giống như thứ đồ chơi hộp-trong-hộp của Trung Hoa. Phải rất lâu mới vào được trung tâm. Vào được rồi thì kết quả lại không đáng kể, tuy nhiên quá trình diễn ra có tính chất dạy dỗ và giải trí. Tiếp tục đi. Hãy phát triển những lý lẽ của anh. Tôi có thể sử dụng điều gì đó với sếp của tôi nhe răng cười, vẻ hiểm ác”.
Bond làm ngơ với anh ta.
“Để phân biệt cái thiện và cái ác, chúng ta đã sáng chế ra hai hình ảnh đại diện cho hai thái cực- đại diện cho màu đen nhất và màu trắng tinh khiết nhất - và chúng ta gọi là Chúa và Quỷ. Nhưng trong khi làm điều đó, chúng ta đã bịp bợm đôi chút. Chúa là một hình ảnh rõ rệt, anh có thể nhìn thấy từng sợi râu của Ngài. Nhưng còn Quỷ. Hình dáng hắn ra sao?” Bond đắc thắng nhìn Mathis.
Mathis cười mỉa mai.
“Đàn bà”.
“Hay lắm”, Bond đáp, “nhưng tôi vẫn suy nghĩ về những điều đó và tự hỏi mình phải đứng về phía nào đây. Tôi đang hổì tiếc cho Quỷ và đồ đệ của hắn, như Le Chiffre tốt bụng chẳng hạn. Quỷ mang tiếng là tồi tệ, mà tôi thì luôn luôn thích bênh vực kẻ thua thiệt. Chúng ta không cho gã đáng thương đó một cơ hội. Có một quyển Thánh Kinh viết về cái thiện và cách thức để tốt v.v..., nhưng không có Ma Kinh nói về cái ác và cách thức để xấu. Quỷ không có các tiên tri để viết Mười Điều Răn, không có đội ngũ tác giả để viết tiểu sử của hắn. Cảnh đời của hắn diễn ra hoàn toàn mặc định. Chúng ta không biết gì về Quỷ ngoại trừ rất nhiều chuyện cổ tích do cha mẹ và thầy cô giáo kể lại. Hắn không có kinh để từ đó chúng ta có thể hiểu bản chất của cái ác dưới mọi hình thức của nó với truyện ngụ ngôn về kẻ ác, tục ngữ về kẻ ác, văn học dân gian về kẻ ác. Tất cả những gì chúng ta có là thí dụ sống động về những người tốt ít hơn, hoặc là trực giác của chính chúng ta”.
“Vậy thì”, Bond nói tiếp, sôi nổi lên với lý lẽ của mình, “Le Chiffre phục vụ một mục đích tốt đẹp, một mục đích hết sức thiết yếu, có lẽ là mục đích cao nhất và tốt đẹp nhất. Bằng sự hiện hữu ác độc của gã mà tôi đã ngu ngốc tiếp tay hủy diệt, gã đã tạo ra một tiêu chuẩn của cái xấu, thông qua đó và chỉ qua đó mà tiêu chuẩn cái tốt đối nghịch mới có thể hiện hữu. Trong mức hiểu biết hạn chế của chúng ta về Le Chiffre, chúng ta đã có đặc quyền chứng kiến và đánh giá mức độ thâm độc của gã, và chúng ta xuất hiện từ mối quan hệ như những con người tốt đẹp hơn, đạo đức hơn”.
“Hoan hô”, Mathis đáp. “Tôi tự hào về anh. Cần phải tra tấn anh mỗi ngày. Tối nay tôi thật sự phải nhớ làm điều ác độc gì đó. Tôi phải bắt đầu ngay. Tôi chỉ ủng hộ một vài điểm - hỡi ôi, chỉ một vài điểm nhỏ”. Anh ta rầu rĩ nói thêm, “nhưng giờ đây tôi sẽ làm nhanh vì đã thấy được ánh sáng. Thời kỳ sắp đến của tôi huy hoàng biết bao! Xem nào, tôi sẽ bắt đầu từ đâu - ám sát, đốt nhà, hay cưỡng dâm? Không được, đó là những lỗi lầm kinh tởm. Tôi thật sự phải vấn kế Bá tước de Sade thôi. Tôi là một đứa trẻ, hoàn toàn là một đứa trẻ trong những vấn đề này”.
Nét mặt Mathis sa xuống.
“A, còn lương tâm của chúng ta nữa. Chúng ta làm gì với anh chàng này trong lúc nhúng tay vào tội ác tày đình nào đó? Đấy là một vấn đề. Cái anh chàng lương tâm này là kẻ xảo quyệt và rất già, già như họ khỉ dạng người đầu tiên, vốn là những kẻ đã sinh ra anh ta. Chúng ta phải suy nghĩ thật cẩn thận về vấn đề này, nếu không chúng ta sẽ làm hỏng niềm vui của chúng ta. Tất nhiên chúng ta nên ám sát lương tâm trước, nhưng hắn là một tay cứng cựa. Sẽ khó khăn đấy, nhưng nếu thành công, chúng ta có thể tệ hại thậm chí hơn cả Le Chiffre”.
“James thân mến, phần anh cũng dễ thôi. Anh có thể bắt đầu bằng cách từ chức. Đây là một ý tưởng sáng chói của anh, một khởi đầu tuyệt vời của sự nghiệp mới. Và quá đơn giản. Ai cũng có một khẩu súng từ chức trong túi. Tất cả những gì anh phải làm là bóp cò, cùng lúc bắn thủng một lỗ đạn to vào đất nước cũng như lương tâm của anh. Một cuộc giết người và tự sát bằng một viên đạn! Huy hoàng thật. Một nghề nghiệp khó khăn và vinh quang biết bao! Về phần mình, tôi phải bắt đầu ôm hôn lý tưởng mới này ngay”.
Anh ta nhìn đồng hồ.
“Tốt. Tôi bắt đầu rồi. Đã trễ hẹn nửa giờ với sếp cảnh sát”.
Mathis vừa đứng dậy vừa cười.
“Thú vị lắm, anh James thân mến của tôi. Anh thật sự phải tiến hành đi. Về vấn đề nhỏ của anh, chuyện không phân biệt được người tốt và kẻ xấu, đám vô lại và các vị anh hùng .v.v... Dĩ nhiên đây là một vấn đề khó trong sự trừu tượng. Bí mật nằm trong kinh nghiệm cá nhân, dù anh là người Trung Hoa hay người Anh”.
Anh ta dừng lại ở cửa.
“Anh công nhận rằng Le Chiffre đối xử tàn ác với anh, rằng anh sẽ giết gã nếu gã xuất hiện trước mặt anh lúc này, phải không?”
“Khi trở về London, anh sẽ thấy ở đó có những gã Le Chiffre khác đang tìm diệt anh, bạn bè và đất nước của anh. M. sẽ cho anh biết về chúng. Giờ đây vì anh đã nhìn thấy một con người thật sự ác độc, anh sẽ biết họ ác độc như thế nào, anh sẽ theo dõi và tiêu diệt chúng để tự bảo vệ và bảo vệ những người anh yêu. Anh sẽ không chờ đợi hoặc tranh cãi về điều đó. Anh biết diện mạo của chúng và những gì chúng có thể gây ra cho dân chúng. Có thể anh hơi kén chọn về những công việc mà anh đảm nhận. Có thể anh muốn biết chắc mục tiêu thật sự là màu đen, nhưng những mục tiêu đen thật sự thì có khắp nơi. vẫn còn nhiều thứ để anh làm. Và anh sẽ làm. Khi anh phải lòng và có tình nhân hoặc vợ con để chăm sóc, điều đó có vẻ dễ dàng hơn”.
Mathis ra mở cửa, dừng lại ở ngưỡng cửa.
“Hãy vây quanh bản thân anh bằng con người, James thân mến ạ. Đấu đá với người dễ hơn với nguyên tắc”.
Anh ta cười to. “Nhưng đừng làm tôi thất vọng và chính anh trở thành con người. Chúng ta sẽ mất một cỗ máy tuyệt vời cỡ đó”.
Bằng một cái vẫy tay Mathis đóng cửa lại.
“Này”, Bond gọi.
Nhưng tiếng bước chân đã nhanh chóng khuất ở cuối hành lang.