Đã là người thì ai cũng có bí mật, đã là người thì sớm muộn gì cũng sẽ lộ bí mật đó ra.
-PHILIP ROTH-
Tháng Hai năm 2007
Ba ngày sau
Ánh nắng mùa đông tuyệt đẹp chiếu xuống những lối đi xanh ngắt trên nghĩa trang Greenwood, khiến cho nơi này trông giống như một công viên.
Người ta vừa mới hạ ông xuống lòng đất và những người muốn gửi tới Elliott lời vĩnh biệt đang nối bước nhau đi ngang trước hố, ném lên quan tài một nắm đất hoặc một nhành hoa.
Angie bước lên trước tiên, theo sau là mẹ cô đã từ tận Milan bay sang. Sau đó là đông đảo các đồng nghiệp và những bệnh nhân đã từng được ông phẫu thuật trong vòng ba mươi năm qua. Nếu như ông không nằm sâu sáu bộ dưới lòng đất, Elliott đã ngạc nhiên và cảm động vì có nhiều người tới đây như vậy. Sự có mặt của một người nhất định sẽ làm cho ông cảm thấy ấm lòng: đó là thanh tra cảnh sát đã nghỉ hưu Malden, ông đã hơn chín mươi tuổi và đang hiên ngang tới gần hố, người đỡ ông là một đồng nghiệp cũ, đại uý Douglas giờ đã trở thành chỉ huy trưởng đồn cảnh sát trung tâm của thành phố.
Đám tang kết thúc khoảng nửa giờ sau đó, ngay trước khi trời tối. Rất nhanh, đám người tản ra, chui vào những khoang xe êm ái và yên ổn của những chiếc xe đang đậu trên bãi. Trên đường về nhà, rất nhiều người đã nghĩ: "Rồi một ngày nào đó mình cũng sẽ như vậy"; và rồi ngay lập tức sau đó: "Miễn sao ngày đó đến càng chậm càng tốt".
***
Nghĩa trang nhỏ giờ vắng tanh, chỉ còn gió lượn lờ trên đó.
Khi đã chắc chắn chỉ còn lại có một mình, một người đàn ông đã đứng tách hẳn mình ra một góc giờ mới bước lại gần ngôi mộ.
Matt.
Vợ ông, Tiffany, đã khuyên ông không nên đến. Bà thấy chẳng việc gì phải bày tỏ lòng tiếc thương đối với một người đã chẳng hề nói với ông câu nào từ ba mươi năm nay.
Nhưng Matt vẫn đến.
Cùng với sự ra đi của Elliott, toàn bộ ký ức về tuổi trẻ cũng như niềm hy vọng thầm kín của ông về việc giảng hoà cũng biến mất theo.
Bởi Matt vẫn không thể nào xua bỏ được ý nghĩ rằng ba mươi năm về trước ông đã bỏ qua một điều gì đó vô cùng quan trọng. Làm thế nào để giải thích sự thay đổi đột ngột trong cách đối xử của Elliott với ông. Giải thích thế nào về việc ông ấy đã rời bỏ Ilena, người mà từ trước tới đó ông ấy vẫn yêu bằng một tình yêu hoàn hảo?
Có rất nhiều câu hỏi mà giờ đây ông chẳng còn cách nào để tìm được câu trả lời.
- Cậu đã chọn mang theo mình mọi bí mật, phải không anh bạn, ông buột miệng thốt lên, chẳng còn biết làm gì hơn.
Đứng trước tấm bia mộ vừa được dựng lên, những kỷ niệm cứ lần lượt hiện về trong tâm trí ông. Thật là đau xót. Trước kia họ đã từng gần gũi với nhau biết bao. Tình bạn của họ đã kéo dài hơn bốn mươi năm, song ông có cảm giác như chỉ vừa mới bắt đầu ngày hôm qua.
Matt ngồi xuống trước tấm bia mộ và bất động như vậy hồi lâu, những giọt nước mắt thầm lặng rơi xuống mặt đất. Khi đã có tuổi, mắt ông đôi khi cứ tự động giàn giụa nước mà ông chẳng có cách nào ngăn chúng lại.
Lúc đứng dậy, ông hét lên vừa bực bội và pha chút đùa cợt:
- Cậu là người đi trước, nhất định cậu phải giữ cho tớ một chỗ trên thiên đàng đấy...
Ông chuẩn bị bỏ đi thì nhận ra phía sau mình có người:
- Chắc chú là Matt...
Ông quay người lại, ngạc nhiên vì ông chưa từng nghe thấy giọng nói này bao giờ.
Một cô gái lọt thỏm người trong một chiếc áo măngtô dài màu đen đang đứng trước mặt ông.
- Cháu là Angie, con gái của bố Elliott, cô vừa nói vừa chìa bàn tay ra.
- Matt Delluca, ông tự giới thiệu.
- Bố cháu đã báo trước với cháu rằng tới ngày tang lễ của bố, nhất định chú sẽ là người nán lại lâu nhất bên mộ bố.
- Chúng tôi từng là bạn, Matt giải thích, gần như lúng túng. Bạn rất thân...
Ông bỏ lửng câu nói đó vài giây trước khi nói thêm:
- ... nhưng cách đây lâu rồi, trước khi cháu sinh ra.
Nhìn kỹ cô gái, Matt không khỏi giật mình vì cô giống Elliott vô cùng. Angie đã thừa hưởng những đường nét hài hoà của bố, song không có những nét lo lắng. Trông cô thanh thản, và mặc dù đau đớn, cô vẫn có dáng vẻ của một người hạnh phúc.
- Bố cháu đã để lại cho chú thứ này, cô vừa nói vừa đưa cho ông một chiếc túi bằng giấy bồi.
- Thế à? Ông ngạc nhiên nhận lấy cái gói.
Angie ngần ngừ rồi nói thêm:
- Một vài tuần trước khi qua đời, bố cháu có nói nếu một ngày nào đó cháu gặp chuyện gì khó khăn...
- Thì sao? Matt hỏi như để động viên cô gái kết thúc một câu nói.
- Nếu cháu gặp điều gì phiền phức, cháu không phải băn khoăn gì khi đến tìm chú.
Xúc động và cảm thấy được an ủi vì dấu hiệu tin cậy này, Matt dừng lại vài giây rồi nói:
- Tất nhiên, chú sẽ giúp đỡ cháu hết sức mình.
- Hẹn gặp lại chú, cô nói thêm, rồi cô lặng lẽ bỏ đi như một cái bóng.
Matt đợi cô đi khuất hẳn rồi mới quay lại ngôi mộ của Elliott.
- Cậu cứ tin ở tớ, ông nói, tớ sẽ chăm sóc cô bé.
Rồi ông rời khỏi nghĩa trang, thấy lòng mình nhẹ nhõm hơn khi mới tới.
***
Đôi mắt long lanh, Matt chạy xe trên đường cao tốc số 29 hướng Calistoga, một ngôi làng nhỏ vùng thung lũng Napa, nơi có trang trại trồng nho của ông. Tiffany đang ở châu Âu để quảng bá cho rượu vang của họ và ông không muốn trở về San Francisco một mình trong ngôi nhà lạnh lẽo và trống trải.
Lái xe chạy băng băng quanh Oakville và St. Helena, ông về tới một dinh cơ vốn là niềm tự hào của ông. Matt là một người giàu có. Từ ba mươi năm nay, ông đã không tiếc công sức để biến cơ ngơi của mình thành một trong những đồn điền trù phú nhất trong vùng.
Ông nhấn điều khiển tự động và thanh chắn tự động nhấc lên mở lối dẫn vào trang trại trồng nho. Ông lái xe qua những mảnh vườn trồng cây thuỷ sinh rồi đậu xe ở cuối lối đi rải sỏi. Căn nhà gỗ cũ kỹ đã bị phá bỏ từ lâu, thay vào đó mọc lên một toà nhà rất đẹp vừa cổ điển lại vừa mang dáng dấp thời thượng.
Ông chào người bảo vệ và đi thẳng xuống hầm thử rượu. Đó là một gian phòng rộng mênh mông được trang trí bằng những bức tranh và những pho tượng của các nghệ sĩ nổi tiếng: Fernand Léger, Dubuffet, César và còn có cả một tác phẩm vô giá của Basquiat mà ông đã tặng cho Tiffany vào dịp sinh nhật gần đây nhất của bà.
Ánh sáng trong gian phòng rất dịu, hắt xuống sàn nhà một màu nâu vàng nhàn nhạt. Matt ngồi xuống chiếc ghế dài bằng gỗ sồi và háo hức mở bao giấy ra, nóng lòng muốn xem người bạn đã "để lại" gì cho ông. Bên trong túi là một chiếc hộp bằng gỗ màu sáng đựng hai chai rượu vang mà ông xem rất kỹ: một chai Château Latour 1959; một chai Château Mouton Rothschild 1982. Hai niên hiệu quý giá của hai dòng rượu vang nổi tiếng nhất vùng Médoc: có thể coi là một bảo vật của thế giới...
Thích thú vì sự ngạc nhiên mà Elliott dành cho mình, Matt nhấc chai rượu ra khỏi hộp và ngỡ ngàng khi tìm thấy một cuốn sổ lớn bọc vải da nằm dưới đáy hộp.
Chỉ trong một giây, tâm trạng của ông chuyển từ sự thích thú sang ngạc nhiên rồi háo hức và ông mở cuốn sổ ra bằng hai bàn tay run lẩy bẩy. Cuốn sổ có đến trăm trang, đen đặc những dòng chữ viết tay nắn nót mà ông nhận ra là nét chữ của bạn mình.
Đọc lướt qua trang đầu tiên, Matt đột nhiên cảm thấy nổi da gà.
Matt thân,
Nếu cậu đọc được những dòng chữ này, thì có nghĩa là cuối cùng căn bệnh ung thư khốn khiếp đã kết liễu đời tớ. Tớ đã chiến đấu đến cùng, song có những đối thủ mà ta không thể khuất phục nổi...
Chắc chắn cậu đã đọc được tin báo về cái chết của tớ trong tờ báo số ra ngày hôm qua và vì cậu có một trái tim nhân hậu, nhất định cậu đã xoay xở để tới dự tang lễ của tớ. Thậm chí tớ dám cá rằng cậu đã đứng nép mình sau một gốc cây và chờ tới lúc có thể một mình tâm sự với tấm bia trước mộ tớ...
Tớ biết cậu vẫn còn giận tớ. Tớ biết cậu đã chẳng bao giờ hiểu nổi cách cư xử của tớ và đã đau đớn cũng như tớ từng đau đớn. Tớ những muốn giải thích với cậu sớm hơn, song tớ không thể làm như vậy. Rồi cậu sẽ hiểu vì sao...
Và đây là câu chuyện khó tin đã xảy ra với tớ và đã liên luỵ tới tất cả chúng ta: cậu, Ilena và tớ. Tớ đã nhiều lần tìm cách đưa ra quyết định đúng đắn, song cậu cũng sẽ thấy tớ chẳng có nhiều lựa chọn.
Sau khi đọc hết những trang này, tốt nhất cậu đừng nên tự trách mình! Cậu vẫn luôn có mặt khi tớ cần và tớ đã vô cùng may mắn khi có được một người bạn như cậu. Đừng đau buồn. Trước khi bắt đầu đọc, hãy mở một chai rượu ra - cậu sẽ nhận thấy tớ không hề coi thường cậu chút nào - hãy rót cho mình một ly và uống vì tớ.
Khi tớ viết những dòng chữ này, tớ biết mình đang sống những ngày cuối cùng của cuộc đời. Khung cửa sổ phòng tớ mở toang: bầu trời xanh ngắt một màu và chỉ có ở California mới có, một vài áng mây mỏng mảnh đang bay về phía chân trời và gió mang tới những tiếng sóng biển dội vào bờ.
Tất cả những thứ nhỏ nhặt mà chẳng bao giờ chúng ta dành thời gian để tận hưởng ấy... Nói ra thì đúng là ngốc nghếch, song thật khó khăn làm sao nếu phải rời bỏ chúng.
Hãy tự chăm sóc mình, Matt thân mến, và hãy tận hưởng quãng thời gian còn lại.
Giá mà cậu biết tớ đã nhớ cậu biết bao nhiêu!
Mãi mãi là bạn của cậu.
Elliott.
***
Đã hơn hai giờ sáng.
Mắt đỏ hoe, Matt đọc những dòng cuối cùng của câu chuyện kỳ lạ mà bạn ông đã kể lại. Cuộc gặp gỡ của Elliott với bản sao của ông, những chuyến du hành vượt thời gian, sự cam kết kỳ lạ để cứu sống Ilena... Câu chuyện mà ba mươi năm trước ông đã không chịu tin hôm nay được kể lại với những lời giải thích đã sáng tỏ hơn nhiều.
Matt đóng cuốn sổ lại và khó nhọc đứng lên. Đầu óc ông quay cuồng, chai rượu Latour đã được uống vợi, song rượu đã không đủ để làm dịu bớt nỗi đau đớn khôn cùng vì ân hận và cắn rứt.
Phải làm gì bây giờ? Uống nốt chai rượu để nhận chìm khả năng này song lại nhanh chóng gạt đi. Ông đi vòng ra sau quầy thử rượu và vã nước lạnh lên mặt. Rồi ông khóac áo măngtô vào và rời nhà ngay trong đêm. Gió lạnh băng quất vào người ông. Elliott đã chết và ông chẳng làm được gì để thay đổi điều đó. Tuy nhiên, có một điều ông còn có thể làm được.
Nhưng liệu ông có quyền làm điều đó không?
Trên bãi đậu xe, ông quyết định không dùng chiếc xe roxtow cổ mà lấy chiếc xe 4x4. Lái xe rời khỏi trang trại, ông bật hệ thống định vị tự động lên và gõ vào đó một địa chỉ nằm ở phía bắc California.
Rồi ông chạy xe thẳng hướng những dãy núi.
Ông cho xe chạy suốt đêm, tiến sâu vào những vùng đất tuyết phủ nằm phía Tây. Giờ vẫn còn là mùa đông và những con đường trơn nhẫy khuất sau lắp sương mù dày đặc.
Suýt nữa thì xe ông hết xăng khi chạy tới gần Willow Creek và chỉ may mắn thoát khi một người chủ tiệm tạp hoá đã đồng ý bán cho ông một bình xăng với giá cắt cổ. Khi chạy tới Weaverville, sương mù đã tan hẳn và mặt trời bắt đầu ló dạng sau những đỉnh núi tuyết phủ của dãy Trinity Alps.
Ông đi theo con đường rừng và chỉ một lát sau đã tới trước một ngôi nhà nhỏ bằng gỗ mà ông đã từng tới cùng với Tiffany.
Nghe tiếng xe 4x4, Ilena bước ra trước thềm.
- Matty! Bà thốt lên bằng giọng lo lắng.
Ông dang tay hướng về phía bà rồi đi tới chỗ bà đứng và ôm lấy bà trong vòng tay.
Mỗi lần nhìn bà, ông đều có một cảm xúc rất đặc biệt, pha trộn giữa sự cảm thông và trân trọng. Ilena đã đấu tranh cả cuộc đời, trước tiên là để vượt lên nỗi thiệt thòi của mình và rồi để bảo vệ những quyền lợi mà bà rất coi trọng.
- Trông em rất khoẻ, ông nhận xét.
- Anh thì ngược lại, trông nét mặt thật đáng sợ! Xảy ra chuyện gì vậy, Matt?
- Anh sẽ giải thích với em, nhưng trước hết cho anh xin một cốc cà phê.
Ông đi theo bà vào phòng khách. Căn nhà gỗ được thiết kế trang nhã, xen kẽ giữa gỗ cổ truyền với nghệ thuật bài trí hài hoà. Tường vách kính, lò sưởi, một bộ máy tính đời mới nhất: chẳng còn thiếu thứ gì để biến chỗ này thành một nơi trú ngụ ấm áp và tiện nghi.
- Thế nào? Ilena vừa hỏi vừa bật máy pha cà phê. Anh bị bà xã đuổi ra khỏi nhà rồi ư?
- Vẫn còn chưa, Matt vừa đáp vừa nở một nụ cười.
Ông nhìn bà trìu mến. Cho dù đã phải chịu đựng rất nhiều thách thức của cuộc sống, ở Ilena vẫn toát lên vẻ duyên dáng mê hồn. Bà vẫn tiếp tục dạy học ở Stanford và được coi như một trong những "ngôi sao" của trường đại học. Trong khu vườn ươm những hạt giống trí thức và những ứng cử viên giải thưởng Nobel ấy, đã có rất nhiều người trí thức vượt bậc đem lòng rung động và thử một vài chiến lược chinh phục bà để rồi nhận được một cử chỉ từ chối nhã nhặn. Matt biết rằng kể từ sau tai nạn, Ilena đã hoàn toàn từ bỏ cuộc sống tình cảm. Trong bệnh viện, bà đã đấu tranh để vượt qua rất nhiều.
- Cà phê của anh đây, bà vừa nói vừa đặt xuống bàn cái khay có hai chiếc tách đang bốc khói nghi ngút và một đĩa đựng bánh quy các loại.
Một con mèo có bộ lông dài mượt lững thững đi vào phòng và đòi bữa ăn sáng của nó.
Ilena ôm nó lên tay và vuốt nó vài cái. Bà chuẩn bị quay lại vào trong bếp thì Matt đột nhiên thú nhận mục đích chuyến thăm của mình:
- Elliott qua đời rồi.
Một sự yên lặng sâu lắng trùm lên cả ngôi nhà. Ilena buông rơi con mèo giống Ba Tư khiến nó bật lên một tiếng meo trách móc.
- Thuốc lá phải không? Bà vừa hỏi vừa quay về phía Matt.
- Đúng, ung thư phổi.
Bà gật đầu, lộ vẻ đăm chiêu. Nét mặt bà gần như không biểu lộ chút cảm xúc nhưng Matt nhận thấy đôi mắt bà long lanh.
Rồi bà rời khỏi phòng khách đi vào bếp, con mèo giống Ba Tư nối gót theo sau.
Còn lại một mình, Matt thở dài. Ánh mắt ông nhìn xa xăm về những dòng sông băng đang đổ xuống từ những dãy núi trông như những dòng dung nham trắng muốt.
Đột nhiên, tiếng bát đĩa vỡ khiến cả ngôi nhà rung lên. Ông vội vàng chạy vào bếp và nhìn thấy Ilena sụp xuống một chiếc ghế. Gục đầu giữa hai bàn tay, bà để nỗi đau của mình tự bộc lộ. Matt quỳ xuống bên người bạn và ôm bà vào lòng bằng tất cả tình cảm của mình.
- Em yêu anh ấy vô cùng... bà bấu lấy vai ông và thổ lộ.
- Anh cũng vậy...
Bà ngước nhìn ông bằng đôi mắt đẫm lệ:
- Sau tất cả những gì anh ấy đã đối xử với chúng ta, em vẫn yêu anh ấy.
- Có một chuyện em cần phải biết... Matt thì thầm.
Ông đứng lên và rút từ trong túi áo măngtô ra một cuốn sổ to.
- Elliott đã để lại cho anh thứ này trước khi qua đời, ông vừa giải thích vừa đưa nó cho Ilena.
Bà run rẩy cầm lấy cuốn sổ.
- Cái gì đây?
- Sự thật, ông nói đơn giản.
Rồi ông rời khỏi căn nhà và đi xe ra.
***
Bối rối, Ilena bước ra thềm để định giữ ông lại.
Nhưng Matt đã bỏ đi mất.
Khí hậu buổi sáng rất lạnh cho dù trời nắng đẹp, Ilena lấy một chiếc khăn choàng khoác lên vai rồi ngồi vào một chiếc ghế bành có thể bập bênh.
Bà mở cuốn sổ bọc vải giả da ra, lập tức nhận ra nét chữ của Ilena và cảm thấy có một lưỡi cuốc phá băng đang chọc thẳng vào tim và cứa nát tâm hồn bà.
Sau khi đọc những dòng đầu tiên, bà hiểu ra rằng bà sẽ tìm được câu trả lời cho thắc mắc đã khiến bà đau khổ từ ba mươi năm nay.
Vì sao anh lại bỏ rơi em?
***
Matt lái xe như cái máy về phía San Francisco.
Buồn bã và chán chường.
Sự tiết lộ sau khi qua đời của Elliott thoạt đầu đã mang lại cho ông chút an ủi song ngay lập tức lại nhường chỗ cho nỗi buồn phiền và chán nản.
Thật lòng mà nói, sự giảng hoà sau cái chết của người bạn để lại cho ông một dư vị dở dang. Matt là một con người của chủ nghĩa lạc quan. Ông vẫn luôn có niềm tin vào cuộc sống. Khái niệm "chết tử tế", ra đi trong thanh thản, với một cảm giác đã hoàn thành tốt cuộc sống của mình: tất cả những điều đó đều chẳng có nghĩa lý gì đối với ông.
Điều mà ông mong muốn là lại có thể cùng vui vẻ với Elliott. Lấy tàu và cả hai cùng lênh đênh trên vịnh, uống rượu khai vị trong những quán cà phê trên khu cảng cũ, thưởng thức món cá hồi nước ngọt ở nhà hàng Chez Francis, dạo chơi trong những khu rừng ở Sierra Nevada...
Sống.
Nhưng chẳng còn mơ về những điều đó được nữa. Elliott đã chết và có lẽ chẳng mấy chốc cũng sẽ đến lượt ông.
Ông vẫn ngây thơ tưởng tượng rằng rồi mọi thứ sẽ trở về như cũ. Song cuộc sống đã không muốn điều ấy xảy ra và năm tháng đã trôi qua...
Lúc này là ba giờ chiều. Càng về gần đến thành phố, xe cộ đi lại càng đông. Ông dừng lại ở một trạm xăng để đổ đầy xăng và ăn tạm chút gì.
Trong toa-lét, ông vã nước lên mặt nhiều lần cứ như làm vậy sẽ có thể rửa trôi được sự chán nản và già nua. Tấm gương phản chiếu lại cho ông một hình ảnh khiến ông cảm thấy bàng hoàng. Bụng ông sôi lên ùng ục và mệt mỏi và rầu rĩ khiến ông rối trí.
Tại sao ông cứ có cảm giác như mình đã bỏ qua điều gì đó quan trọng? Từ đêm hôm trước, có điều gì đó cứ giày vò ông. Ông có cảm giác mọi việc vẫn chưa hoàn toàn kết thúc, song không thể nào lý giải nổi vì sao.
Ông gọi một chiếc bánh mì kẹp và ngồi vào một bàn gần cửa sổ rồi lơ đãng nhìn những dòng xe ngược xuôi dọc đường số 101.
Ông cắn một miếng bánh mì kẹp thịt và không thể nào xua nổi cảm giác áy náy. Kể từ khi những xét nghiệm mới nhất cho ông thấy chỉ số mỡ trong máu đã lên đến mức báo động, vợ ông đã nghiêm cấm ông không được ăn những món kiểu này.
Nhưng hôm nay, Tiffany chẳng có mặt ở đây để chăm sóc ông.
Trước khi cắn thêm một miếng bánh nữa, ông miễn cưỡng với tay lấy hộp thuốc giảm mỡ trong máu mà ông vẫn luôn mang theo trong túi áo vest. Cái hộp gần như trống trơn. Ông nuốt viên thuốc cuối cùng và uống một ngụm cà phê.
Cử chỉ máy móc đó như bật mở cái chốt trong tâm trí ông.
Ông bỏ lại bánh mì và cà phê rồi chạy vội ra chiếc 4x4.
Vì ông vừa chợt hiểu ra điều gì đã khiến ông băn khoăn từ nhiều giờ nay!
Ông đã đọc đi đọc lại tự truyện của Elliott. Rõ rằng bạn ông đã kể rằng ông già người Campuchia đã cho mười viên thuốc. Vậy mà Elliott mới chỉ thực hiện có chín chuyến du lịch vượt thời gian!
Mười viên thuốc; chín chuyến đi.
Vậy thì viên thuốc còn lại đã đi đâu?