Chàng nhận được thư hôm trước thì hôm sau xảy ra chuyện cãi vả ở tiệm cà phê, khi mà cái ông bụng phệ đó đọc báo và nói:
- Quỷ dữ ẩn trong người bọn nhà báo. Đúng là những tên đểu cáng, bịp bợm!
Rồi sau đó, anh bạn đồng nghiệp Akôs kéo chàng ra uống nước chè, sau cốc chè, chàng buồn rầu châm tẩu thuốc hút và theo thói quen nghề nghiệp chàng cầm tờ báo lên đọc.
Chàng nhìn trang sau tờ báo: cái tin gì thế này, tin rao vặt đáng ngờ của những người không trong sạch sao ?
Ở mục tìm bạn đời, những dòng chữ đập vào mắt chàng!
"Tôi sẽ gả con gái cho một người có văn hóa, tuổi còn trẻ, có nghề nghiệp hoặc địa vị bình thường, không uống rượu, không đánh bạc, và khỏe manh. Con gái tôi có món hồi môn là 300 nghìn cuarọn . Sau này khi tôi chết đi, tài sản vĩnh viễn sẽ lớn hơn nhiều lần., có thể tới hàng triêu. Địa chỉ của hỏi phòng trị sự của báo"
Trobo không mấy khi đọc những tin tức rao vặt như vây. Chàng vẫn thường biết ở ban trị sự của các tờ báo vẫn thường nhận đăng thuê các tin rao vặt. Nhất là việc sưu tầm tem thư đã lan truyền khắp năm châu. Người ta có thể đến tận Buđapest để lùng mua những con tem cho bộ sưu tập. Ở phòng trị sự của báo vẫn nhận đăng các tin tức nho nhỏ rao vặt, mỗi khi trên trang báo còn thừa chỗ. Ngoài ra, cũng có chỗ cho những con chim bạch yến hiền lành, ngoan đạo tìm bạn, họ thường thuê đăng những mẩu tin mà không có địa chỉ. Chỉ cần viết thư đến tòa báo.
"Gửi ban trị sự của báo T. Tôi yêu cầu quý ngài làm ơn gửi cho tôi tên và địa chỉ của người đăng tin kia để tôi viết thư cho người ta."
Kèm theo bức thư trên là một cái phong bì dán sẵn tem để cho phòng trị sự tòa báo gửi lại cho người yêu cầu.
Thế là ở tòa báo người ta ăn tiền được cả hai bên... Chà, thật là những người đô thành đạo đức!
Cả ngày hôm đó, cái mẩu tin chợt hiện về trong đầu Trobo nhiều lần. Chàng phỏng đoán, suy nghĩ :
" Có thật vậy chăng ? Nếu thật thế thì sao ? Có thể, một cô gái tư sản nào ở tận vùng quê heo hút cần kiếm chồng thì sao ? Có thể do mẹ cô ta bị ốm yếu không thể đưa cô đến các vũ hội để cô có dịp tìm bạn trai. Hay là ở vùng đó không có các chàng trai trẻ thích hợp với cô. Cũng có thể cô gái đã từng bị tay trai lơ nào lừa lọc, cô bị mang tiếng đi hoang và khó kiếm chồng ? Hay là cô bị dị tật. Hay là bố cô bị đi tù cho nên ở nơi cô ở, đàn ông con nhà tử tế không dám cưới cô. Hay cô là một cô gái hư hỏng? Có thể do cô ta quá xấu nên không có chàng trai nào nhòm ngó đến ? Mẩu tin đã đưa đến cho người đọc nhiều sự nghi ngờ. Nhưng nếu như tin đó có thật chứ không phải bịa, và cô gái đó có thể lấy được thì sao?
Nếu như trước đây thì chàng sẵn sàng quẳng ngay cái tin vặt ấy vào sọt rác, nhưng đây lại là ba trăm nghìn cuaron!...Nhiều gấp năm lần số tiền sáu mươi nghìn cuaron!... Và món tài sản vĩnh viễn nữa!...trong cuộc sống, người ta có thể gặp biết bao nhiêu điều bất ngờ. Có thể chứ, người ta còn có thể quen và cưới một cô gái mà trong tay không có một đồng tiền hồi môn. Rồi thì, một lần nào đó trong đời, người ta cũng phải nghĩ tới kết hôn chứ!...
Chàng muốn xua đuổi ý nghĩ đó đi, nhưng không xong, nó cứ bám riết lấy chàng như một con ruồi mặc cho ngựa, bò, cừu có xua đuổi nó vẫn vo ve lượn vòng rồi quay trở lại, sà xuống!
Buổi chiều, chàng đến tòa soạn báo, chàng nhìn vào ô cửa sổ phòng trị sự và chỉ tay vào ô chữ của tờ báo hỏi :
- Xin các ngài cho tôi biết, cái tin này là thật hay chuyện đùa ?...
Người ta mỉm cười trả lời chàng:
- Ồ, ngài Balogh mà cũng nghĩ thế à?...đây, xin mời, địa chỉ của ông ta đây.
"Ông Ô. Peter hãng đại lý buôn bán rượu Buđapest phố Prater số 96"
Đênm hôm đó, Trobo toàn nhìn thấy cơ man nào là chữ ô trong bóng đêm, trên tường, trên trần, trên bầu trời và trên mặt đất, ở khắp thế giới. Chàng tự trấn an mình một cáh vô ích bằng ý nghĩ : đây không phải là việc làm xứng đáng với một người tự trọng! Nhưng ba trăm nghìn cuaron cũng là những số không tròn trĩnh như chữ Ô...Ô và Ô! Trong số đó có cả sáu mươi nghìn cuaron mà Zôlan yêu cầu ô... ô... ô... ô... Chàng không nghĩ đến cô gái nào mà chỉ nghĩ đến làm sao biến hóa ra được sáu mươi nghìn cuaron.
Chàng trăn trở trong giường.
Những chữ ô lại dày vò chàng.
Cái họ gì mà có chữ ô đứng đầu nhỉ?
Ai là người có cái họ Ô ấy ?
Hay đó là một người Do Thái. Hãng kinh doanh rượu, nhưng ở đời này tất cả mọi việc đều phải kinh doanh. Hôn nhân cũng là một việc kinh doanh.
Buổi sáng, khi đã bình tĩnh lại, chàng nghĩ đến mẩu tin đó một cách lạnh lùng. Chàng cảm thấy căm ghét bản thân mình - Lẽ nào chỉ vì một cái tin rẻ tiền thế mà chàng bì dày vò khổ sở suốt một đêm. Trái tim con người đâu phải là một cái cửa hàng có thể mua bán! Và nếu hành động thế thì khác nào nói với một cô gái : Hãy lấy tôi làm chồng! Đó là một vực thẳm trước chàng.
Nhưng đến khi rửa mặt, chàng lại chợt nghĩ đến khuôn mặt đẫm nước mắt của em gái.
- ANh hãy cứu lấy em! Hãy kéo em lên khỏi vực thẳm, khỏi vũng bùn, khỏi địa ngục!
Khi chàng bước ra cổng, chàng đã như cảm thấy nhói đau trong lồng ngực, và khó thở.
- Phải chăng cuộc đời Zôlan chỉ có thể được cứu thoát bởi một đơn thuốc mà thôi, và cái đơn thuốc này lại bị rơi xuống mặt đường đẫm bùn, nó rơi vào một chỗ bẩn thỉu...Bẩn đến nỗi nếu như chiếc nhẫn hoặc chiếu đồng hồ của ta mà trót đánh rơi xuống đó thì ta cũng bỏ đi luôn. Nhưng đây lại cứu vớt được cuộc đời Zôlan!...Và chuyện xảy ra giống như chính viên bác sĩ sau khi kê đơn thuốc cứu người khác xong lại bị chiếc xe điện đè nghiến...
Máu như đông lại trong huyết quản chàng.
Chàng tự động viên, trấn an tinh thần mình:
- Miễn là em mình còn sống, ta sẽ về đón Zôlan cùng các cháu lên đây, và chúng ra sẽ sống một cách nghèo đói như hàng nghìn nghìn người ở đây. ta sẽ làm tất cả mọi việc dù nặng nhọc như hàng triệu người ở đây, từ việc quét rác đến việc phu ngựa. Nhưng còn mái nhà của cha ông, miếng đất cảu tổ tiên.
Đôi mắt chàng tối lại khi chàng thấy hiện lên hình ảnh của người cha. Cha chàng đung hai cánh tay nâng nắp áo quan lên và nói : - Đất đai của tôi!...Đất đai...!
Cùng với tiếng kêu của cha chàng, cả ngôi nhà cũ, đến tất cả cây cỏ xung quanh đều lay động cùng với mảnh đất ngàn đời kêu gọi :
- Anh hãy cứu chúng tôi!
Dù cho chàng có đón mẹ con Zôlan lên đây, và nếu Zôlan cũng sống vất vưởng với chàng bằng miếng bánh khổ cực mà chàng kiếm được thì rồi nước mắt sẽ lại chảy trên khuôn mặt cô, cô rền rĩ liên tục:
- Ôi ngôi nhà của chúng ta...mảnh đất cảu chúng ta...
Ngôi nhà, mảnh đất của tổ tiên thì không thể nào đoạn tuyệt được, nó chính là một bộ phận của cơ thể ta, một góc tâm hồn ta. Nếu chúng ta tách rời khỏi nó, chúng ta sẽ bị dày vò cho đến chết.
Lẽ ra chàng phải đi đến tiệm "vua cà phê " để ăn sáng theo thói quen, nhưng dường như có những bàn tay vô hình nào đó đẩy chàng đi đến phố Iôzef. Ở đây, chàng bỗng giật thót mình khi thấy phố Prater và chàng đứng sững đầu phố.
Các cửa hàng, cửa hiệu nối tiếp nhau nhan nhản như khắp các đường phố trong thủ đô. Đâu cũng là cửa hiệu bán hàng từ lối vào nhà, đến cả gian ngoài, thậm chí ở trên đường phố lát đá nữa. Hiệu có mái che, hiệu chỉ có bầu trời phái trên, tất cả đều bán hàng! Cái mồi hôn nhân của ông Ô. Pêter cũng là một cửa hiệu. Một cửa hiệu lạnh lẽo vô tình, dù cho đó là của hiệu tư, hay là cửa hiệu chung vốn, bởi vì dù thế nào đó cũng là một nơi buôn bán, không thể nhìn ông ta như một loại người khác được.
Hiện tai đang đe dọa tên tuổi chàng, nghệ thuật, tương lai của chàng có thể chệch sang một hướng khác chăng?
- Thôi cứ thử liều xem sao, nào bước vào!
Chàng đi sâu vào trong, dấn sâu hơn nữa như một con cừu câm lặng đi vào lò sát sinh dù cho nó vẫn nhìn thấy và nghe thấy được hậu quả.
Cuối cùng chàng đứng trước một cái quầy gỗ.
Chàng đứng trân trối, đờ đẫn.
- Vẫn có một cái gì đó không phải cho ta! Hôn nhân lạnh lẽo, cưỡng éo, trái với quy luật thiên nhiên! Đó không phải dành cho số phận ta! Không xứng đáng với một người đàng hoàng! Thật là một việc làm đê tiện!
Chợt một luồng điện phóng đến bên tai chàng, văng vẳng có tiếng Zôlan kêu:
- Hãy cứu em với!
Chàng đứng đó mặt xanh nhợt. Chàng nhìn một mẩu thuốc lá bẹp dí nằm dưới chân mình. Cuộc đời chàng giờ đây khác gì cái mẩu thuốc lá bị vứt này?
Sau đó chàng tự lấy can đảm :
- Mình còn chần chờ gì nữa ? Mình đợi gì ở đây ?!Đối với mình kết hôn chỉ là một chỗ nông để mình vượt qua. Chỗ đất nông trên một đầm lầy. Mình cần phải đến chỗ đó, để rồi còn đi tiếp quãng đời còn lại! Ai đã rơi vào trong cái hố sâu, người đó không có quyền lựa chọn, ai sẽ kéo mình lên nữa. Nếu như hôn nhân của ta lại chínhlà hố sâu đó, thì ta lại càng bị mất hết sức lực! Ở đây đều là buôn bán! Cửa hàng và cửa hiệu : vậy thì ta cứ voi như việc này là một nơi cầm cố cho vay mượn, một cửa hiệu cầm cố chán ngán nặng nề. Đâu phải ta cần chung sống với một con ngỗng cái, một con bò cái hoặc một con lợn cái? Vì sao ta lại không thể chung sống với một cô gái không quá xấu và không quá khó chịu. Mà tiền thì ta lại không phải trả lại! trong tin rao đó đâu có từ nào hứa hẹn tới hạnh phúc. Một cô gái mà đi lấy chồng như vậy, cô ta sẽ không hề có lời ràng buộc nào. Vả lại thời buổi này đâu có cổ hủ nữa, sau này, nếu không hạnh phúc, ta còn ly dị được. Lúc đó, ta sẽ trả lại tiền cho cô ta, như là trả tiền lãi suất, và như vậy việc này sẽ chấm dứt.
Chàng bước vào.
Hàng ngàn cái chai đứng kề bên nhau. Tất cả đều sặc mùi rượu. Hầm rượu còn ở tận bên trong, sâu xuống đất. Cạnh cánh cửa có một cái giá gỗ ngắn. Ở đó có một viên hạ sĩ để ria mép, cổ áo gắn quân hiệu lấp lánh vàng đang đứng rất nghiêm túc bên chiếc bàn viết. Ngoài anh ta còn có một người trông dáng vẻ quản lý cửa hàng, mặt đỏ, đeo tạp dề da, vừa từ hầm rượu đi ra cửa.
- Tôi muốn nói chuyện với ông Ô. Pêter! - Trobo nói.
Viên hạ sĩ đeo lon màu vàng cũng quay ra nhìn chàng.
- Ông ấy không sống ở đây - Viên quản lý trả lời, ngài hỏi về cái tin đăng trên báo phải không ?...Bây giờ chỉ có thế viết thư để lại được thôi. Ngài có thể viết ở đây.
Đôi mắt anh ta cười ranh mãnh, anh ta chỉ cho chàng cái giá gỗ.
Viên hạ sĩ lúc đó bình tĩnh đưa mắt nhìn khắp người Trobo để kiểm tra, nghi ngờ như Trobo là người móc tay vào túi anh ta vậy. Sau đó anh ta lại tiếp tục viết. Anh ta cũng viết trên một tập giấy, có dấu của cửa hàng rượu.
Trobo đứng đợi cho anh ta viết xong, gập thư cho vào phong bì và dán lại.
Bây giờ chàng đã đứng bên cái bàn viết.
Chàng cầm bút và quay về phía viên quản lý định hỏi : ông Ô. Pêter là ai? Là người thế nào? và con gái ngài ra sao...?
Vừa lúc đó có một anh chàng trẻ tuổi đội mũ ống bước vào cửa hàng, chiếc áo khoác của anh chàng phía trên màu đen, phía dưới màu hoa cẩm chướng đỏ. Anh ta bước lại gần và hỏi viên quản lý:
- Tôi đến gặp ngài Ô. Pêter...
Trobo viết tên mình lên tờ giấy
"Tôi 26 tuổi. Tôi đến vì tin nhắn trên báo. Số phận của tôi, tương lai của tôi không giống như bất cứ người đàn ông nào đến đây. Tôi không có tiền lợi tức hàng năm. Tôi đã gia nhập quân đội. Nếu như gia đình ông có nhã ý muốn biết tôi, ông có thể đến gặp tôi, hoặc viết thư cho tôi bất cứ lúc nào theo địa chỉ tòa soạn. Tôi làm việc ở đó từ 5 giờ sáng đến 9 giờ tối"!
Ở mặt sau, bên cạnh tên mình, chàng viết thêm tên làng quê chàng, trong thâm tâm chàng chợt cảm thấy tiếc rằng ở trên giấy không có địa chỉ của ông ta.
Khi đã kết thúc, chàng nhìn lên, thấy có ba người trẻ tuổi, nghiêm túc đứng sắp hàng đợi đến lượt.
"Thật điên rồ!" - chàng thốt lên giận dữ khi bước ra ngoài. Có thể, cô ta là một cô gái bị mù.
Đi đến cuối phố, chàng lại cáu kỉnh lắc đầu:
- Ta không dám nhìn vào gương nữa, ta quả là đê tiện, đáng khinh bỉ!
Đến phố Kôri chàng đã chợt nảy ra ý định: hay là quay lại, xé bức thư đó đi. Nhưng tàu điện mà chàng đang chờ đã tới, chàng phẩy tay, nhảy lên tàu.
Ba ngày sau chàng đã không còn nhớ đến chuyện đó nữa. Chàng đã tính đến chuyện khác, hay là đi tìm một người cho vay lãi và nói với họ tất cả lý do để vay tiền, chàng sẽ vay bảy mươi ngàn cuaron rồi thì chàng sẽ trả lãi cho người đó tới khi chết là mười phần trăm khoản thu hoạch được trong khoản lợi tức hàng năm.
Chàng cũng đã gặp và nói chuyện với một vài người cho vay lấy lãi. Chàng cũng đã ngỏ lời với chính ông chủ tiệm cà phê Ahbazia. Thậm chí, chàng còn hứa trả mỗi năm một nửa khoản thu hoạch được. Nhưng những người cho vay lấy lãi vẫn lắc đầu. Còn ông chủ tiệm ca phê thì chối từ thẳng thừng:
- XIn anh, đấy không phải là nghề của tôi...
Những ngày tiếp theo, chàng cũng đã nói chuyện với một đức cha: Chàng đã làm biếu đức cha một cái bệ thờ bằng cẩm thạch đẹp tuyệt mà trên khắp đất Hungari này chưa có cái nào như vậy.
Sau đó, có người viết thư giới thiệu chàng đến gặp ông bộ trưởng Bộ giáo dục xem ông này có giúp đỡ không, nhưng chàng đã chết đuối lại với phải bọt.
Vô ích! Vô ích! Ở đâu chàng cũng như gặp phải các bức tượng người bằng thạch cao hoặc bằng hình giấy. Bảy mươi nghìn cuaron đã làm mọi người tránh chàng.
Chàng lại nhận được thư của Zôlan. Tất cả mọi chữ trong thư đều như tiếng còi cấp cứu:
" Anh hãy cứu lấy chúng em! Ở thủ đô anh có điều kiện hơn, anh có khả năng làm!.."
Đôi chân Trobo đi đã rã rời khắp nơi.