28.1.70
Có một niềm vui và hy vọng ánh lên trong đôi mắt ấy. Niềm hy vọng ấy nhóm lên từ bao giờ Từ những ngày hè chói chang khi lửa đạn chiến trường nóng rực trời. Từ những đêm trăng mờ trên đường công tác? Từ những phút gian lao khi cái chết kề bên… Th. ơi, cô gái giàu nghị lực và lý trí, cô đủ sức dập tắt niềm tin ấy đi sao? Như một người trồng cây đứng trước mảnh đất cằn cỗi giữa sa mạc, tự họ họ thừa hiểu rằng ở đây chỉ có cây chà là mọc được, vậy mà vẫn có một hình ảnh thoáng qua trong tâm tưởng họ, đó là hình ảnh một nhành hoa lan mỏng manh yếu đuối và quyến rũ. Không đâu Cành hoa lan ấy phải sống trong một chiếc chậu kiểng, nó sẽ chết nếu đem trồng giữa sa mạc. Phải hiểu vậy và phải làm như vậy - chỉ trừ khi con người làm chủ thiên nhiên, đem đòng nước ngọt tưới lên sa mạc, lúc đó nhành hoa ấy mới sổng được. Mình chắc không phải cái thế hệ đó đâu.
Bé Nga đã chết, mới hôm nào đó Nga còn đứng hát đầu nghiêng nghiêng một bên: "Cồn Cỏ có con cá đua là con cua đá nó nằm trong lá nó nằm trong khe nó có tám cái "ngoe"…”.
Nga sinh ra giữa núi rừng Gia Lai, mẹ nó đã một tay ôm con, một tay cầm rựa phát rẫy phát nương vừa nuôi con, vừa học, vừa công tác suốt bốn năm ròng. Người phụ nữ Việt Nam nào cũng khổ nhưng chắc ít có ai khổ bằng chị Sử. Lấy chồng và có thai... cho đến ngày đẻ con ra và nuôi con khôn lớn chứ không hề được một lời động viên an ủi của chồng. Vì có những sự hiểu lầm nên chồng chị đã không nhìn đến chị. Bổn năm cực khổ, chị đã vừa nuôi con, vừa học. Chị già trước tuổi khá nhiều, nhưng bước đường của chị cũng trưởng thành. Chị đã là một dược sĩ, một đảng viên, một người mẹ có đứa con ngoan nhất, một người vợ biết nhẫn nại chiều chồng. Chị về đồng bằng gặp lại chồng và những ngày hạnh phúc ngắn ngủi ấy đã qua, chị mang ba lô về tỉnh chưa đầy một tháng bé Nga đã chết.
Bé Nga đã chết vì sưng phổi mà không được điều trị. Địch càn mãi, không ai biết Nga đau nên cũng không qua lại gì căn nhà ngay sát đồn địch ấy.
Nga chết, thương Nga và thương mẹ nó rất nhiều (mặc dầu chị Sử hiểu lâm và đổi với mình không tốt). Cũng là do chiến tranh! Nếu không một chứng bệnh thường tình như vậy đâu có làm một đứa trẻ như Nga phải chết?
1.2.70
Những chuyện không đâu vào đâu nhưng nó như một cái gai cứ nhói mãi trong mình. Phải biết bảo vệ danh dự nghe Th...
Ngay từ bây giờ sẽ xem thử xem Th. có phải là một người đáng để M. và mọi người lin cậy hay không? Đường đi qua bao vực thẳm chỉ cần lơ là một chút ít là đủ sa sầy xuống hố rồi. Hãy tỉnh táo và cảnh giác.
2.2.70
Những bước ra đi nặng trĩu căm thù. Còn đế quốc Mỹ còn phải có những buổi ra đi như hôm nay Đêm không trăng, mình muốn nhìn rõ mặt từng đồng chí nhưng ánh đèn chỉ soi rõ mặt một số người. Tôi đứng nhìn em, em yêu thương, mong em hãy cảnh giác. Chị sẽ thức chờ em trở về. Không thể nào dập tắt được nồi lo âu đè nặng trong lòng. Ôi! Ai mà hiểu được giá trị của từng giây, từng phút của cuộc sống hôm nay quý báu đến mức nào không? Một phút sống là một phút chiến đấu phục vụ cách mạng. Tôi muốn vô tư nhưng điều đó không thể nào thực tế được. Vô tư làm sao khi máu đồng chí của mình vẫn nhỏ ướt đường đi.
3.2.70
Cái gì vắng vẻ bao trùm lấy không gian và bao trùm lên mình thế này nhỉ? Đó phải chăng là đôi mắt mở to chân chất nỗi ân hận vì công việc thất bại trên khuôn mặt thân yêu. Đỏ phải chăng là cái nghèo của một cái Tết chiến tranh trong gia đình thầy thuốc? Không hiểu nữa, mình chỉ thấy buồn, nỗi buồn của ai đâu mà sao đè nặng trong tâm tư mình. Tết đến nào có ý nghĩa gì đâu Th. ơi, bi quan đấy ư? Mùa xuân không về trong Th. nữa ư? Nắng hanh mà vẫn lạnh y hệt như năm nào, khi thấy nắng hanh gieo vàng trên luống cải mình vẫn thấy lạnh vì thiếu một tình thương của một người thân yêu nhất. Bây giờ… tám năm đã qua rồi.
6.2.70
Giao thừa.
Bổn năm rồi xa nhà, giao thừa lần thứ tư sống xa những người thân yêu. Hà Nội ơi! Đêm nay Hồ Gươm người vẫn vai chen vai, Tháp Rùa vẫn rung rinh ánh điện. Nhưng ta biết Hà Nội của ta niềm vui không thể trọn vẹn. Trái tim còn một nửa rớm máu thì làm sao vui cho đành. Đêm nay mỗi người đều mang nặng trong lòng nỗi nhớ thương. Và ở đây cũng hoa, cũng bánh tét, cũng lời ca tiếng hát nhưng lòng mình cũng chỉ là nhớ thương.
Bốn năm mới ăn Tết đồng bằng. Th. ơi, tình mến thân của đồng bằng không thể sưởi ấm cho Th.? Nụ cười trên môi đâu phải là nụ cười trong lòng!
Không đâu, hãy vui đi với mùa xuân Th. nhé, hãy yêu từng giây, từng phút của cuộc sổng hôm nay.
7.2.70
Cũng là một đêm mùa xuân, mưa xuân rơi sót trên mái tóc. Đêm nay trời tối, ánh sao mờ chỉ đủ soi con đường cát trắng giữa xóm thôn. Chia tay em trong lo âu. Tình hình sắp đến sẽ nhiều căng thẳng, mình đi để lại đằng sau nhiều gian khổ. Em ơi, liệu có còn được gặp nhau nữa hay không? ôi cuộc chiến tranh đàng căm thù biết mấy, nó chỉ đem đến cho minh đau khổ thôi, phải không em? Chị biết là sai khi nói với em rằng chị không mong ngày trở lại gặp ba má. Em trách chị bi quan, chị không bi quan mà đó chỉ là thực tế.
Tạm biệt em, nhất định sẽ còn gặp lại em, sẽ hôn lên đôi mắt đen thân yêu của em.
18.2.70
Hơn bao giờ mình mong ước em được đi A(30), em đi chị sẽ mất một chỗ dựa trong cuộc sống, mất một nguồn an ủi động viên, mất một người bảo vệ cho chị về các mặt… Nhưng vì tương lai của em, chị vẫn mong ước điều đó. Tình hình dưới đó mấy hôm nay căng thẳng chị không thể yên lòng khi nghe tiếng xe tăng gầm rú dưới đó. Từng tràng pháo như đóng vào óc chị. Em ơi, cố cảnh giác nghe em.
19.2.70
Gặp lại em xiết bao mừng rỡ, chị như sống lại những ngày xưa khi còn ở Bệnh xá Đồng Răm, em từ dưới đồng bằng lên mang trong lòng tình nhớ thương cháy bỏng nhưng khi đã được gặp lại nhau chị em đều thản nhiên như đến lạnh lùng. Sao vậy hở em?
Đêm nay trong căn nhà giữa núi rừng chị ngồi họp cơ quan mà biết có một đôi mắt nhìn chị mến thương và vui sướng.
Ôi tình chị em thiết tha sôi nổi bao nhiêu.
* * *
Được tin mẹ chết và cha bị thương nặng giặc đã chở đi, Tẩm khóc lặng từng hồi. Biết nói gì an ủi Tẩm được đây, những lời nói xuất phát tự đáy lòng mình chỉ làm Tẩm khóc nhiều hơn. Cứ ngầy la Tẩm như những người khác muốn chấm dứt sớm nỗi đau buồn bằng cách nêu lên những cảnh đau thương tang tóc của gia đình họ thì mình không nỡ. Mấy năm nay biết bao lần mình chứng kiến cảnh này rồi, vậy mà lòng mình vẫn thấy run lên thương xót và gần như sợ không muốn thấy nó nữa. Thuận cũng đến bên Tẩm an ủi, em nhìn mình, chỉ một cái nhìn thôi cũng đủ hiểu rằng em đã nói: Đây chính là cảnh ngộ của em một năm về trước và nó lại vừa tái diễn mấy tháng trước đây - chị hiểu vậy không?
Chao ôi, tình thương đối với em cũng xuất phát từ những giọt nước mắt ấy đó, chị đã thương em côi cút và đã đem tình thương của một người ruột thịt sưởi ấm trái tim em từ độ ấy đến rày.
20.2.70
Mình nhìn mãi người con gái ấy, đó là một cô gái có thân hình khoẻ mạnh và cân đối, mái tóc dài chấm áo, nước da bánh mật và đôi mắt to. Nụ cười trên khuôn mặt cô đượm một vẻ buồn. Nỗi buồn ấy xuất hiện từ bao giờ Từ khi tình yêu lý tưởng của cô bị tan vỡ hay vì nụ cười buồn ấy mà tình yêu tan vỡ Mình thương cô ấy với tình thương của một kẻ đứng trong căn phòng ấm áp nhìn một kẻ đi giữa gió lạnh, cô gái ấy còn phải đi vì chưa đến nơi cô ấy có thể dừng lại được Hình như cô ta ghen với mình, không phải cái ghen của một người con gái khi bị người yêu họ yêu một người con gái khác, mà là cái ghen vì mình đã chiếm được tình thương của người khác, mặc dầu đó không phải là tình yêu nhưng nó lại có một sức nặng lạ kỳ.
Cuộc đời là thế đó phức tạp biết bao nhiêu, dù ai muốn sống đơn giản cũng không thể nào được đâu.
21.2.70
Một lần nữa suýt chết. Mấy chiếc rọ và HU-1A quần bắn oanh tạc suốt hơn một tiếng đồng hồ. Khu vực oanh tạc của chúng chỉ cách bọn mình mươi mét, đạn lửa tơi bời nổ chói tai, mình và các đồng chí ngồi trong hầm không rõ lúc nào là lúc viên đạn xuyên qua mình, cái chết tưởng như sờ thấy được Nhưng rồi mọi chuyện cũng qua đi, địch không phát hiện chính xác, nên sau một hồi quần bắn chúng bỏ đi. Bọn mình vội vàng ra khỏi khu vực.
Ra đi nhìn lại những cây xinh đẹp với những công trình kiến trúc của bọn mình mà lòng đau như cắt. Gán hai tháng qua, hơn mười người dồn cả sức lực và nhiệt tình vào bàn tay và khối óc xây dựng nên chỗ này. Nào những ngày mưa lạnh dốc núi trơn như đổ mỡ, bọn mình áo quần ướt đẫm miệng vẫn cười vẫn hát, vai vẫn khiêng nhưng cây to đề làm nhà. Nào những buổi trưa không một người nào chịu đi nghỉ, buông chén cơm xuống là lo cầm con rựa loay hoay trang trí cho cơ sở của mình… Bao nhiêu công sức… Bây giờ như dã tràng xe cát biển Đông... Biết nói sao đây? Bao giờ cho thương binh có chỗ nằm Bao giờ trở lại nền nếp sinh hoạt cho đàng hoàng như cũ? Thương vô cùng những đồng chí của mình đã lăn lộn trong gian khổ trong những ngày qua…
22.2.70
Những đêm nằm rừng, mái nhà là vòm lá cây xanh, chị Hằng tinh nghịch lách mình qua kẽ lá nhìn thẳng vào mặt mình nửa như cười, nửa như thông cảm với những người cán bộ cách mạng trong những lúc gian truân.
Thức giấc giữa đêm mình thao thức nhìn trăng và miên man suy nghĩ - ba năm trên chiến trường lửa khói mình đã trưởng thành. Nằm đây mình lo cho những thương binh không có chỗ điều trị. Nằm đây mình lo cho bệnh xá tốn bao nhiêu công sức mà chẳng hoàn thành, nỗi lo âu của một người có trách nhiệm trước Đảng. Còn bản thân… có gì đâu, mình đã tự nguyện dâng trọn tuổi xuân cho đất nước, dù có hy sinh nào có gì là hối tiếc đâu. Còn sống ngày nào phải xứng đáng ngày đó nghe Th.. Danh dự là viên ngọc vô giá đừng để cho ai chà đạp lên đó cả, dù người đó có là ai, dù họ có quyền lực đến mức nào đi chăng nữa.
24.2.70
Muốn trách em, sao em lại xử sự như vậy? Mình chỉ muốn em đừng phạm những sai lầm đã vấp như với Lệ trước đây và với Mến ngày nay. Hãy cân nhắc kỹ càng nghe em, đứa em thân yêu có trái tim sôi nổi yêu thương và giàu nghị lực.
Đêm nay ba chị em ngồi tâm sự, lòng mình xao xuyến xót thương. Có thể đây là buổi cuối cùng sum họp, mấy chị em đều hiểu đó là sự thực, một sự thực hiền nhiên. Biết nói gì đây hở các em? Chị chỉ biết nói rằng dù trong bom rơi đạn nổ, dù trong lửa bỏng nước sôi chị vẫn giữ trọn tình chị em tha thiết chung thuỷ. Đường đì của chị em mình thật lắm chông gai, con đường nào cũng vậy kể cả trong tình thương chị em mình. Đừng tưởng rằng chị ngầy la em, giận dỗi em như hôm nay mà chị không thương em đâu. Chính vì thương em vô hạn nên chị muốn em phải có một hạnh phúc trọn vẹn. Đọc những dòng nhật ký của em chị hiểu rằng em thương chị hơn thương ai hết vậy mà sao lại có những điều giấu chị? Giận em quá đi, chị muốn làm một người chỉ rộng lượng, dễ dãi trước thiếu sót của em mà không thể làm được, chị phải nói vậy, đó cũng là một trong những thử thách với em, nếu em đặt tình chị em lên trên hết thì thôi mà nếu không thì... tuỳ. Bao giờ chị cũng vẫn còn giữ được một chút cai tự ái của một người con gái tiểu tư sản, cho nên không thể nào làm khác được đâu.
25.2.70
Công tác lãnh đạo thật là phức tạp - khó vô cùng. Làm sao mà vừa lông được cả mọi người. Thuỳ ạ, dù trong trường hợp nào Th. cũng rất phải nắm vững:
- Làm việc đúng nguyên tắc
- Đề cao ý kiến tập thể
- Khiêm tốn học hỏi quàn chúng
Biết cảm thông với từng đồng chí trong quần chúng
Th còn non nớt lắm, hãy cố gắng học tập và rèn luyện…
Buổi nói chuyện với chị Xử cũng cho mình thấy thêm một số vẩn đề, cần thận trọng hơn trong từng lời ăn tiếng nói, từng hành động, bởi vẫn có những người soi mói ghen tị Cuộc đời là thế đó Nhưng làm gì đâu, hãy sống với nhau bằng tình thương chân thực. Cuộc chiến đấu này muôn nghìn gian khổ sống chết kề bên. Kể làm chi những điều nhỏ nhặt.
26.2.70
Bỗng nhiên sao mình thấy thương Chín lạ lùng. Cậu thương binh ẩy còn quá trẻ, cánh tay đeo băng trắng còn gượng gạo, chân bước còn run mà đã phải ra viện. Chín vẫn cười vẫn hát nhưng mình biết em mệt nhiều. Chao ôi, ai biết được rằng cậu bé đó chính là một dũng sĩ diệt Mỹ, một du kích xuất sắc của Phổ Cường, một xã khá nhất huyện. Tình thương của mình bông đột xuất mà sôi nổi lạ lùng.
27.2.70
Cuộc sống quả là một bức tranh muôn màu muôn sắc, mình như một người hoạ sĩ mới ra trường đã bước ngay vào một thực tế phức tạp. Trước mắt mình là nhưng ngọn núi trùng điệp có những ngọn núi xanh lam với những dãi mây trắng vương nhẹ bên sườn núi. Có những ngọn núi lở loét vì vết bom đạn màu đất đỏ nhức nhối đau thương. Mình từ khi bước chân lên con đường dốc đầy gian khổ đó - nắng gắt và cây khô vì chất độc Những dòng suối mát lạnh với những gốc cây nở hoa thơm ngát… Và những gương mặt mình gặp trên đường đi: có những đôi mắt ngời sáng, yêu thương nhìn mình với niềm tin và thông cảm, có những đôi mắt nhìn mình dò xét để xem thử như thể nào, có những đôi mắt cố che lấp cái ánh ghen tị bằng cái cười giả dối đề lừa mình…
Th. ơi! Hãy sáng suốt lựa chọn, hãy khôn khéo và bình tinh. Tuổi đời cũng đã lớn, mong Th. hãy biết xử thế, đừng phung phí lòng tin, đừng hẹp hòi, phải biết đặt cá nhân mình xuống dưới tập thể. Tại sao cũng làm công tác lãnh đạo, cũng từ phong trào đột xuất lớn lên và trưởng thành (Thuận chính thức tháng 11.68 và làm bí thư chi bộ tướng 6.69) nhưng Thuận thu hút được ủng hộ của mọi người? Phải chăng vì Thuận đã làm được những điều trên?
…………………
Cũng là lẽ dĩ nhiên thôi, nếu mình đứng ở một vị trí khác đâu có ai nói gì. Họ sẽ thấy thương và thông cảm với một cô gái xa nhà, một cô gái mỏng manh từ nhỏ đến giờ lớn lên trong sung sướng mà bây giờ phải trải qua bao nhiêu gian khổ Nhưng ngày nay sự việc nó lại là khác: "Chát Cái con bé ấy mà lại là một kẻ lãnh đạo mình, công sức nó đóng góp cho cách mạng đã bằng một phần nhỏ của mình chưa Bao nhiêu năm thoát ly vào sinh ra tử trên chiến trường miền Nam bây giờ lại để nó chỉ huy!…".
………………….
28.2.70
Bỗng nhiên hôm nay mình nhớ chị Hai lại lùng. Mấy trang thư chị gửi về với nỗi lòng sâu nặng yêu thương làm mình bồi hồi xúc động. Chị Hai ơi, em có bao giờ quên đâu, một buổi trưa hè nắng gắt em tiễn chị lên đường, nước mắt vả mồ hôi chan hoà trên mặt chị. Em không nỡ ra về cứ lẽo đẽo theo chị ra đến tận đầu bản ông Thường… Rồi chị đi… Những buổi về nhà, em gặp mẹ và em Lai, lòng em lại xao xuyến nhớ chị. Em Lai đã lòn lắm rồi, nó cao hơn em nửa cái đầu đôi mắt và cái miệng giống chị, nó thương em lắm. Tình cách mạng có sức mạnh lạ lùng, nó buộc những người cảm thông nhau bằng một sợi dây vô hình mà bền vững không gì cắt được. Em không hề có ý định về xin mẹ thứ này thứ kia, không hề lợi dụng tình thương để lạm dụng vật chất Chị cũng vậy và những người thân yêu khấc của ta cũng vậy chị à. Nhưng có những người họ không hiểu nổi tình thương ấy đâu.
Chị ơi, chị ở nơi xa có hiếu lòng em thương nhớ chị tha thiết hay không?
1.3.70
Có những đêm trong giấc ngủ mình thấy rất rõ ràng, rất cụ thể những hình ảnh thân yêu. Tại sao vậy? Có phải vì những hình ảnh ấy đã in sâu trong tâm tư của mình? Có phải vì mình đang sổng nơi đây, nơi mà mỗi bước chân qua đều mang nặng những kỷ niệm: căn phòng dược một chiều mưa tầm tã của tháng 10.68, một đêm trăng đẹp trên chiếc ghế trước cửa phòng I, một buổi tối họp chi bộ, một buổi sáng mình ra suối giặt, một cuộc phẫu thuật mình nghe và cảm thấy hơi thở mệt nhọc và bàn tay nóng bỏng của người đứng phụ mổ với mình, một đêm khuya đi thăm bệnh nhân về và những buổi chia tay cả người đi và kẻ ở đều đứng lặng không biết nói những gì… Ôi những ngày qua ở nơi đây là vậy đó và ở đâu cũng vậy, ở đâu cũng đều mang nặng những kỷ niệm sâu sắc. Vậy là sao hở Th.? Mình hiểu tình cảm của mình... y hệt như Giăng Van Giăng đối với Côdét, đó là tình cảm của một người cha đổi với con, tình một người anh đối vòi em và là tất cả yêu thương an ủi, hy vọng của cuộc sống. Mình không như Giăng Van Giăng và mình không cô đơn nhưng đứng về mát nào đó mình lại y như ông già ấy. Và họ cũng y như Côdét thôi, cô gái mồ côi đau khổ ấy đã lớn lên trong tình thương bao la của ông già ấy nhưng dù cô thương ông già đến đâu đi nữa rồi cô cũng có một cuộc đời riêng của cô - Ma-ri-uýt sẽ đến với cô. Vậy đó. Nhưng Th. ơi, Th đừng như Giăng Van Giăng. Th. khác, cuộc sống đón Th với những bàn tay thân ái dìu dắt Th. đi lên và trưởng thành. Th. có nhiều người thân yêu, đâu phải chỉ có một mình Côdét, cho nên Th. đừng ích kỷ. Giăng Van Giăng làm vậy được vì Côdét là tất cả đời ông. Còn mình mình đâu có vậy Cần gì phải như vậy? Th. hãy tỏ ra làm một người có tư thế chủ động trong mọi vấn đề.
5.3.70
Mình cảm thấy băn khoăn và suy nghĩ nhiều mỗi lần tiếp xúc với cô gái ẩy. Cô ta có phải và có thể là… người bạn đời xứng đáng của em không? Mình đắn đo như thế… cho chính mình. Mình cũng tin anh mình như tin chính mình. Anh đã nói như thế có nghĩa là sự thực cũng gần như vậy. Vậy thì sao hở anh? Liệu người đó có thể đảm bảo hạnh phúc của em không? Nghĩ đến em mình cảm thấy đau buồn, cũng là mối Linh chân thành tha thiết nhưng không sôi nồi như ngày xưa. Phải vậy không em Ngày xưa đêm khuya đi công tác về, vừa qua cơn sốt nặng, vừa thoát khỏi tay địch, hình ảnh chị đều là tất cả đối với em… Bây giờ không như vậy nữa. Không lẽ cuộc chiến đấu này đã rèn giũa em có trái tim rắn rỏi như trái tim M. của chị đó ư? Đêm qua giấc mơ đem mình gặp lại những người thân yêu trên cả hai miền Nam Bắc, và trong những hình ảnh thân yêu của ba má, có một đôi mắt đen ngời sáng nhìn mình lo âu tha thiết…