Con yêu hóa lửa hồng bay trước.
Ðại Thánh nương mây bạc theo sau.
Ðến hòn núi cao yêu quái biến hình vào động, lấy cào sắt chín răng cự.
Hành Giả hét lớn hỏi rằng:
- Ngươi có tài chi đó, ở đâu mà biết tên ta? Hãy cứ thiệt khai ngay, thì ta dung toàn mạng.
Con yêu ấy nói:
- Ngươi muốn biết tài nghề và căn cước của ta, thì lóng tai mà nghe cho rõ. Nghe ta nói:
Tánh ta hay làm biếng. Ham chơi chẳng học hành
Gặp tiên trao chánh đạo, Truyền phép dạy đơn kinh
Chức Ngân Hà Nguơn soái, Phong Tổng đốc thủy binh
Nhóm bàn đạo nườm nượp, Uống ngự tửu huỳnh huỳnh
Ði lạc vào cung nguyệt, Sanh ẹo chọc nàng Quỳnh
Ngọc Hoàng giận bắt tội, đày ra khỏi Thiên đình
Ðầu thai không nhằm nẻo, Lợn rừng có chữa sinh
Lấy theo hình làm họ, Trư cang Liệp thị danh.
Hành Giả nghe nói đáp rằng:
- Nói vậy ngươi là Thiên Bồng nguyên soái, thuộc về Hạ giới thủy thần. Nên biết hiệu Lão Tôn cũng phải.
Con quái ấy xì một tiếng rồi nói rằng:
- Ngươi là Bật Mã Ôn, năm trước nghịch thiên, báo ta chịu khổ; ngày nay ỷ thế, còn tới làm ngang. Ta đập một đinh ba cho đáng kiếp.
Nói rồi đập liền Hành Giả đưa thiết bảng ra đở, hai người đánh trong núi ban đêm.
Từ canh hai cho đến mặt trời mọc, con quái ấy đánh không lại Ngộ Không, liền hóa gió bay về động.
Hành Giả cũng hóa gió bay nhanh như chớp.
Tới cửa động thấy ngoài cửa có một tấm bia, trên bia đề ba chữ rằng: "Vân San động".
Hành Giả không biết làm sao mà vào đặng, sợ thầy trông phải trở về.
Khi ấy Cao Lão đang ngồi với Tam Tạng, trông Ngộ Không về nói lẽ nào, kế Hành Giả về thuật các chuyện, rồi nói với Cao Lão rằng:
- Người ấy chẳng phải là yêu, ấy là Thiên Bồng nguyên soái mắc đọa. Rủi đầu thai nhằm heo rừng nái nên diện mạo xấu xa. Y có nói với tôi rằng: "Tuy ăn cơm uống nước của ông, chớ làm ruộng lập vườn đủ rồi. Giúp việc nhà thì có, chẳng hề làm hại con ông. Ðặng chàng rễ như vậy là có phước, ông còn xua đuổi làm chi?
Cao Lão nói:
- Tuy chẳng hại con tôi mặc lòng mà tiếng tăm không tốt. Họ cứ nói ông Cao Lão có rễ yêu quái, lẽ nào tôi chịu nổi hay sao?
Tam Tạng nói:
- Ngộ Không, ngươi đã đánh với nó, rán mà dứt việc cho rồi, có lẽ nào nửa chừng mà thôi sao đặng?
Hành Giả nói:
- Phải phải, để tôi đi bắt nó, đem về cho các ông coi.
Nói rồi biền mất.
Bây giờ Hành Giả nhảy đến trước cửa động đập phá cửa tan hoang và mắng rằng: - Ðồ chúng khiêng, loài ăn cám, mau ra mà đánh với Lão Tôn.
Con quái ấy đương ngáy pho pho, nghe phá cửa giật mình thức dậy, lại thấy nói khích, giận vác cào cỏ ra cửa động mắng rằng:
- Bật Mã Ôn ta không can phạm chi mi, sao mi dám phá cửa ta? Cứ trông luật mà nói ngay, phá cửa người ta là tội chết.
Hành Giả cười rằng:
- Thằng điên kia, ta phá cửa mi, còn có chỗ cãi lẽ. Chớ ngươi bắt con gái người ta làm vợ, không tiền chao heo khoán, chẳng trầu héo rượu tàn. Có phạm luật hay không chi nói?
Con quái ấy đáp rằng:
- Hơi nào mà nói chuyện vả, coi cái đinh ba của lão Trư.
Hành Giả nói:
- Cái đồ ấy dễ mà cuốc đất cào cỏ cho Cao Lão, có hay chi đó mà khóc!
Con quái ấy nói:
- Mi coi lầm, mi tưởng vật này là của trần tục sao?
Hãy nghe ta nói:
Cái nầy Thái Thượng chế rèn ra,
Chơm chởm chín răng sáng tợ ngà
Gom nhóm âm dương nằm ở giữa
Rở rang nhựt nguyệt rạng ngoài da
Dưng cho Thượng Ðế làm đồ báu,
Lịnh phủ Thiên Bồng nầy với ta
Xuống biển đánh rồng, rồng tróc vảy,
Lên non giết cọp, cọp trầy da
Dầu ai xương thịt đồng hay sắt,
Ðụng tới cây nầy cũng bể ba.
Hành Giả nói:
- Thằng khùng múa mỏ. Ðể Lão Tôn đưa đầu cho mi đánh, coi có bể tư bể tám hay chăng?
Nói rồi liền nhóng cổ. Con quái ấy thấy tốt thế, chuyển thần lực đập đầu, cái đinh ba đổ lửa, mà chẳng trầy da!
Con quái ấy kinh hãi, tay chân bủn rủn liền chắc lưỡi than rằng:
- Thiệt con khỉ cứng đầu cứng cổ, ta nhớ lúc loạn thiên cung hồi trước ngươi ở Thủy Liêm động biệt tích đã bấy lâu, sao nay lại tới đây làm dữ? Hay là ông gia ta rước đến đây chăng?
Hành Giả nói:
- Ông gia mi biết đâu mà rước, bởi ta cải tà quy chánh, theo Ðường Tăng đi tây phương thỉnh kinh, ghé ngủ nhờ nhà Cao Lão, ông ấy cầu khẩn lắm, nên ta bắt đồ ăn cám mà cứu con gái người.
Con quái ấy nghe nói liền quăng cào cỏ, bái mà thưa rằng:
- Chẳng hay thầy thỉnh kinh ở đâu, xin đem tôi đến đó.
Hành Giả nói:
- Ðem mi đến đó làm chi?
Con quái ấy nói:
- Quan Âm độ tôi tu niệm, biểu theo thầy qua cảnh Phật mà thỉnh kinh, tôi đợi bấy lâu không nghe tin tức, nay nghe anh nói mới rõ.
Hành Giả nói:
- Mi đừng có nói xảo, tưởng ta dễ gạt hay sao? Nếu quả thiệt thì thề đi, ta mới tin. Con quái ấy quỳ xuống, lạy thinh không niệm Phật mà thề rằng:
- Nếu tôi chẳng thiệt tình theo kẻ thỉnh kinh, thì trời sẽ giết chết!
Hành Giả thấy vậy mới tin, biểu chất chà nổi kửa đốt động, con quái ấy nghe lời đốt hết.
Hành Giả một tay cầm thiết bảng, một tay xách tai con quái ấy, đồng đằng vân trở lại tức thì.
Khi ấy Tam Tạng và Cao Lão đang cùng nhau đàm đạo, xảy thấy Hành Giả nắm tai con quái ấy xách về, ai nấy đồng mừng, bước ra tiếp rước.
Con quái quỳ lạy Tam Tạng mà bạch rằng:
- Ðệ tử chậm tiếp nghinh, xin sư phụ miễn chấp. Phải sớm biết thầy ghé nhà ông gia tôi, thì tôi đã ra mắt, có đâu nhiều chuyện cho đến bây giờ!
Tam Tạng không rõ, liền hỏi Hành Giả rằng:
- Ngươi dùng thế làm sao mà bắt đến đây, nó lại phục ta?
Hành Giả hét lớn rằng:
- Thằng khùng kia! Sao mi không nói trước sao cho thầy rõ.
Con quái ấy bèn thuật chuyện Quan Âm cứu độ, vân vân.
Tam Tạng cả mừng, nói với Cao Lão rằng:
- Xin ông làm ơn đặt một cái bàn hương án.
Cao Lão vâng lời, Tam Tạng rửa mặt rồi đốt hương vái lạy Quan Âm bồ tát.
Con quái ấy lạy Tam Tạng rồi kêu bằng sư phụ, và lạy Hành Giả kêu sư huynh.
Tam Tạng nói:
- Ngươi đã làm đệ tử, ta phải đặt pháp danh cho ngươi.
Con quái ấy bạch rằng:
- QuanÂm đã đặt tên thánh cho tôi là Trư Ngộ Năng.
Tam Tạng cười rằng:
- Tên ấy tốt lắm! Chữ "Ngộ" ấy là đồng phái với sư huynh ngươi.
Trư Ngộ Năng bạch rằng:
- Tôi thọ phép Quan Âm bấy lâu cử Ngũ Huân Tam yểm chịu cực như vậy mà đợi thầy, nay đã gặp rồi, xin cho trở đũa.
Tam Tạng nói:
- Không nên! Lẽ nào gặp thầy lại thôi ăn chay, ngươi đã cử ngũ huân và tam yểm là tám món, vật ta cho hiệu riêng là Bát Giới.
Trư Ngộ Năng cả mừng, Cao lão thấy Bát Giới cải tà qui chánh thì mừng rỡ bội phần, truyền gia đình dọn cơm chay thiết đãi.
Bát Giới nói với Cao lão rằng:
- Xin cha biểu ở nhà tôi ra mắt công công và bá bá.
Hành Giả cười rằng:
- Nay sư đệ đã làm hòa thượng, đừng dùng tiếng ở nhà. Hãy lo ăn cơm mà đi cho sớm.
Rồi đó cơm nước xong xả, Cao lão bưng mâm bạc ra chừng hai trăm lượng gọi là lễ đưa thầy.
Tam Tạng nói:
- Tôi là sãi đi đường tới đâu nhờ lộc đó, nếu lãnh tiền của thiên hạ, biết tu mấy kiếp cho thành?
Hành Giả hốt một nắm bạc, kêu Cao Tài mà nói rằng:
- Hôm qua ngươi dắt thầy ta đến đây, nên nay mới kiếm đặng một người đệ tử, vậy ta dùng ít lượng mà tạ ơn ngươi.
Cao Tài lãnh bạc trở ra.
Cao lão lại đem một cái áo Cà sa bằng gấm xanh và hai đôi giày mới cho Bát Giới. Bát Giới lãnh hết và bái Cao lão mà thưa rằng:
- Tôi xin kính lời cùng nhạc mẫu và đại di nhị di cùng bà con ở lại bình an, nay tôi đi tu làm hòa thượng, không kịp từ giã, xin rộng dung miễn chấp, xin trượng nhân coi chừng giùm ở nhà tôi, nếu tôi đi thỉnh kinh không xong, thì sẽ trở về như cũ.
Hành Giả hét rằng:
- Ðừng có nói bậy!
Bát Giới nói:
- Anh ơi! Tôi e đi tu không thành thì ắt là làm hòa thượng không xong, mà lại khó cưới vợ, phải là lỡ dỡ hay không?
Tam Tạng nói:
- Thôi, hãy bớt chuyện vãn đi, lo lên đường kẻo trễ.
Bát Giới nghe nói, liền quảy gánh vội vàng.
Tam Tạng lên yên, Hành Giả vác thiết bảng giã từ Cao lão rồi nhắm phía Tây mà tới.
Ba thầy trò đi hơn một tháng, tới nước Ô Tư Tạng, thấy núi cao chớn chở.
Tam Tạng dừng ngựa nói rằng:
- Núi trước mặt rất cao, đi phải cho tử tế.
Bát Giới nói:
- Không hề gì đâu. Núi nầy tên là Phù Ðồ, trong núi có ông Ô Sào thiền sư, ở tu trên ổ quạ. Thầy ấy có quen biết với tôi".
Nói rồi lại lên tới núi.
Tam Tạng ngồi trên ngựa ngó xa xa thấy ổ trên ngọn cây. Bên tả có hưu nai tha bông. Bên hữu có vượn mai dựng trái. Trên ngọn thì có con hạc con công chầu múa, chim loan chim phụng gáy vang.
Bát Giới chỉ ổ quạ mà nói rằng:
- Thầy Ô Sào ở đó.
Tam Tạng đi đến cội cây.
Ô Sào thiền sư ở trên ổ nhảy xuống.
Tam Tạng xuống ngựa cúi lạy.
Ô Sào thiền sư đỡ dậy nói rằng:
- Tôi cam thất lễ vì không nghinh tiếp thánh tăng.
Bát Giới bước đến bái sát đất Ô Sào thiền sư kinh hãi hỏi rằng:
- Ngươi là Trư Cang Liệp ở núi Phước Lăng. Nay thiệt quá may, đặng đi với thánh tăng qua Tây Phương Phật.
Bát Giới nói:
- Xưa nhờ ơn Quan Âm khuyên biểu, dạy ngày nay đi với thầy tôi.
Ô Sào thiền sư khen rằng:
- Tốt lắm, tốt lắm.
Khen rồi chỉ Hành Giả mà hỏi rằng:
- Còn ông nào đó.
Hành Giả cười rằng:
- Sao thấy biết người ấy mà chẳng biết tôi?
Ô Sào thiền sư nói:
- Bởi tôi hay quên lắm.
Tam Tạng nói:
- Vốn thiệt học trò lớn của tôi, gọi là Tôn Ngộ Không.
Ô Sào thiền sư cười rằng:
- Tôi cam thất lễ.
Tam Tạng năn nỉ, hỏi thăm đường Tây Phương gần xa.
Ô Sào thiền sư nói:
- Còn xa lắm, còn xa lắm! Tuy là diệu vợi song có ngày đi tới Tây Phương. Ngặt vì bị yêu ma hoạn nạn. Tôi có tâm kinh câu, cộng chữ. Như bị hoạn nạn, niệm Tâm kinh thì việc dữ cũng hóa lành.
Tam Tạng làm lễ xin truyền Tâm kinh.
Ô Sào thiền sư đọc qua một bận, vân vân.
Tam Tạng sáng lắm, nghe qua đã thuộc lòng.
Ðến sau truyền tới đời nay, trong kinh thiền đều có Tâm kinh là cội rễ.
Tôi e choán giấy nên chẳng biên vào. Kinh ấy mấy thầy chùa đều biết.
Ô Sào truyền kinh xong rồi, muốn nhảy lên ổ.
Tam Tạng kéo lại hỏi rằng:
- Xin thầy làm ơn cắt nghĩa đường đi Tây Phương thế nào?
Ô Sào thiền sư cười rằng:
- Hãy nhớ bài kệ nầy thì rõ.
Lời kệ như vầy:
Ðường sá cũng không khó. Hãy nghe ta chỉ rõ. Nhiều ma lại nhiều cỏ. Núi Tiếp thiên qua rồi. Non Mã nhỉ đến đó. Rừng Hắc tòng bên đường. Loài Hổ ly đón ngõ. Yêu quái ở thành kia, Ma Vương ngăn núi nọ. Cọp gấm ngồi huyện đường. Sói xanh làm chủ bộ. Su tượng thảy xưng vương. Hùm beo đồng chúc thọ. Heo rừng quảy gánh to. Yêu nước rình đường nhò, ma lớn rất hung hăng. Khỉ già hay quạu quọ. Người hỏi ta chỉ dùm. Qua Tây gay vậy đó.
Hành Giả nghe nói cười gằn rằng:
- Thầy trò mình đi cho xong hỏi ai làm chi, hỏi tôi cũng đủ.
Tam Tạng chưa rõ ý gì.
Ô Sào thiền sư hiện hào quang bay lên ổ quạ.
Tam Tạng cúi đầu làm lễ.
Hành Giả nói giận, giơ thiết bảng thọc ổ Thiền sư. Bông sen rụng xuống dư muôn, hào quang hiện ra mấy trượng. Chẳng hề hư ổ ấy chút nào.
Tam Tạng níu Hành Giả mà quở rằng:
- Ngộ Không, ấy là một vị bồ tát, sao nhà ngươi phá ổ của ngài?
Hành Giả nói:
- Thẩy mắng nhiếc chúng tôi như vậy, thầy bảo bỏ qua hay sao?
Tam Tạng nói:
- Ngài thuật chuyện đường đi Tây Phương như vậy. Sao gọi là mắng nhiếc chúng bây?
Hành Giả nói:
- Bởi thầy không rõ, để tôi cắt nghĩa cho rành. Heo rừng quảy gánh to, là nói xâm Bát Giới; khỉ già hay quạu quọ, là mắng nhiếc Lão Tôn. Sao thầy gọi là không có? Bát Giới nói:
- Xin sư huynh đừng giận làm chi. Bởi ông thầy ấy biết việc vị lai quá khứ, mới nói yêu nước chận đường nhỏ. Không biết thiệt hay chăng? Chúng ta đi lần coi thử. Hành Giả thỉnh Tam Tạng lên ngựa, thầy trò lần xuống núi.