Nói về ba thầy trò đi ít ngày khỏi Huỳnh Phong lãnh, đi đường thẳng, hết Hạ qua Thu. Trời Tây sao lửa thấy lờ mờ, liễu ủ tiếng ve kêu réo rắt.
Ngày kia đi tới mé sông hết đường đi bộ.
Xảy thấy sông sâu thăm thẳm, sóng bủa tưng bừng.
Tam Tạng ngồi trên ngựa nói rằng:
- Sông rộng mênh mông lại không có thuyền đò đưa đón. Biết làm sao qua tới mé sông?
Hành Giả nhảy lên mây che tay dòm xuống.
Trở về thưa lại rằng:
- Thầy ôi! Thiệt khó qua lắm!
Tam Tạng hỏi:
- Từ đây qua mé bao xa?
Hành Giả nói:
- Xẹt ngang qua chắt tám trăm dặm.
Bát Giới nói:
- Sao anh nhắm chắt như vậy?
Hành Giả nói:
- Con mắt ta ban ngày coi thấu việc dữ lành ngàn dặm. Khi nãy trên mây ngó xuống thấy sông sâu chẳng biết bao nhiêu, chớ bề mặt chắc là tám trăm dặm.
Tam Tạng thở ra quay ngựa lại. Xảy thấy trên bờ có tấm bia đá.
Thầy trò thấy trong bia đá có ba chữ cổ tự lớn, là "Lưu Sa hà".
Dưới có bốn hàng chữ rằng:
Lưu Sa rộng tám trăm,
Nước sâu ba ngàn tầm
Lông ngỗng trôi không nỗi,
Bông lan rớt cũng trầm.
Ba thầy trò đương coi bia, xảy nghe sóng bủa ầm ầm, dưới nước trồi lên một con yêu quá dữ.
Có bài thơ làm chứng như vầy:
Ðầu đỏ chờm bờm tóc rối nhăng,
Tròn vo cặp mắt chói như đăng,
Màu chàm còn kém màu da mặt,
Tiếng sấm không bằng tiếng nói năng,
Mình bận áo lông vàng có sọc,
Lưng đeo dây nịt trắng từ lằn,
Sọ người chín cái mang đầy cổ,
Gậy báu cầm tay bộ dữ dằn.
Con quái ấy chạy xốc lên bờ lại chụp Tam Tạng.
Hành Giả ôm thầy chạy hoảng. Bát Giới để gánh xuống, vác cào cỏ đập đùa.
Con quái ấy giơ gậy báu ra đỡ, hai người đánh ẩu đả tại mé sông Lưu Sa, hai mươi hiệp không phân thắng bại.
Còn Hành Giả ôm thầy Tam Tạng, ngồi coi Bát Giới đánh yêu, Hành Giả ngứa nghề, cứ xăng tay áo dằn lòng không đặng, lấy thiết bảng bạch rằng:
- Xin thầy ngồi đây, không hề chi mà sợ, để tôi trợ chiến với Bát Giới giết con thủy quái mới xong.
Nói rồi nhảy vào giơ thiết bảng đập đại, con quái ấy kinh hãi liền nhảy xuống sông. Bát Giới dặm cẳng nói rằng:
- Ai biểu anh đánh tiếp? Nó đã đuối tay hết sức, nội năm ba hiệp nữa, tôi bắt sống như chơi, tại anh hành hung nó trốn mất biết đâu mà kiếm?
Hành Giả cười rằng:
- Không nói giấu chi em. Từ khi đánh con Huỳnh Phong đến nay, hơn một tháng không từng múa gậy, nay thấy em đánh với nó, hay biết dường nào, nên ngứa nghề nhảy vô thử sức. Không dè con quái ấy nhát quá, bại tẩu xuống sông, bây giờ biết làm sao cho đặng.
Nói rồi đồng trở lại với thầy.
Tam Tạng hỏi:
- Bắt đặng yêu quái hay không?
Hành Giả bạch rằng:
- Con quái ấy dở quá, nó nhảy xuống sông rồi.
Tam Tạng nói:
- Ðồ đệ ôi! Con quái ở sông nầy đã lâu, chắc lặn lội hay lắm.
Hành Giả nói:
- Phải! Nếu chúng tôi bắt đặng nó, thì chẳng giết làm chi. Biểu nó đưa thầy qua sông cho khỏi, ngặt tôi chưa quen thủy tánh, nên đánh dưới nước không hay.
Bát Giới nói:
- Lão Trư năm trước là Nguyên soái Thiên hà, nên từng quen thủy tánh. Song ngại bà con dòng họ nó trợ chiến với nhau. Còn tôi có một mình cự sao cho lại?
Hành Giả nói:
- Như ngươi xuống nước chẳng khá đánh lâu. Trá bại dụ nó lên đây, thì có ta tiếp cứu.
Bát Giới nói:
- Phải.
Liền cổi giày ra, tay cầm đinh ba nhảy xuống sông, rẻ nước mà đi tới đáy.
Nói qua con quái ấy, thua về đương thở dốc.
Xảy thấy nước rẻ làm hai, coi lại là Bát Giới.
Con quái ấy giá gậy đón đầu lại nạt rằng:
- Hòa Thượng nầy đi đâu đó?
Bát Giới đưa đinh ba ra đở, và hỏi rằng:
- Ngươi là yêu tinh chi đó, mà dám đón đường ta!
Con quái ấy nói:
- Bởi ngươi chẳng biết ta. Chớ ta không phải yêu ma quỷ quái, cũng không phải hạ tiện vô danh. Ngươi hãy nghe ta nói:
Tu hành thần thánh chầu Hoàng Thượng,
Phong chức Quyện Liêm ban bửu trượng
Làm bể lưu ly tưởng chết tươi,
Nhờ ơn Xích Cước xin đày bướng
No thời xuống nước kiếm nơi nằm,
Ðói lại lên bờ tìm thịt hưởng
Chín cái sọ người dấu tích đây,
Gặp mi ăn tái không chờ nướng
Bát Giới nghe nói nổi giận mắng rằng:
- Ngươi không có con mắt, tưởng dễ ăn thịt ta hay sao? Thế mi tưởng ta là tướng chạy, hãy coi cho biết đinh ba.
Nói rồi liền đập. Hai người đánh đồng lực.
Ban đầu còn đánh dưới sông, Bát Giới dẫn lần lần lên mặt nước, đồng đứng trên ngọn sóng, đánh đặng hai giờ.
Khi ấy Hành Giả đứng trên bờ ngứa nghề hết sức.
Xảy thấy Bát Giới trá bại, con quái ấy rượt theo.
Gần tới mé sông, Hành Giả nín không đặng nữa, nhảy ra đập một cây thiết bảng. Con quái ấy không dám cự, liền lặn xuống sông.
Bát Giới giận quá nói rằng:
- Tánh hay làm khỉ, phải rán tề tỉnh một chút thì tôi gạt nó lên bờ. Anh sẽ chặn nó dưới mé sông, thì bắt mới đặng. Bây giờ báo hại nó thất kinh lặn mất, một đời cũng không dám ló lên!
Hành Giả cười rằng:
- Thằng khùng, đừng có ngầy ngà, để thưa cho thầy rõ.
Nói rồi đồng trở lại, thuật các việc cho thầy nghe.
Tam Tạng nói:
- Bây giờ biết tính làm sao!
Bát Giới nói:
- Anh phải tính làm sao mới được?
Hành Giả nói:
- Bây giờ trời đã tối, để tôi đi xin cơm cho thầy ăn. Ngủ một đêm rạng ngày sẽ tính.
Nói rồi lấy bình bát nhảy lên thinh không, một chút trở về dâng cơm cho sư phụ. Tam Tạng thấy Hành Giả về mau quá, liền kêu mà hỏi rằng:
- Ngộ Không, thầy trò ta hãy đến nhà cho cơm đây mà hỏi thăm cách thế qua sông nầy, còn hơn cự với con quái ấy.
Hành Giả cười rằng:
- Nhà ấy xa quá chừng! Cách hơn bảy ngàn dặm. Người chưa từng thấy con sông ấy, mà bày cách thế làm sao?
Bát Giới hỏi:
- Bảy ngàn dặm đường, sao anh đi mau dữ vậy?
Hành Giả nói:
- Lão Tôn có nghề cân đẩu vân hay lắm. Nhảy một cái tới 10 muôm 8 ngàn dặm đường. Giá bảy ngàn dặm mà bao xa, nhảy vừa vừa cũng tới.
Bát Giới nói:
- Anh nhảy xa như vậy, thì cỏng thầy nhảy đại qua sông. Công hơi đâu đánh với con yêu cho mệt?
Hành Giả nói:
- Ngươi cũng biết đằng vân, sao chẳng cỏng thầy mà bay thử? Thầy là thai phàm xác thịt. Nặng hơn hòn núi Thái sơn. Chúng ta cỏng rồi đằng vân sao nổi? Lời xưa nói: Dầu đở Thái sơn như hột cải, khó đem phàm tục khỏi vòng trần. Những phép thâu đường, phép dời núi, ta đều biết hết. Bởi vì phần thầy phải chịu hoạn nạn, đi xứ nầy cho đến xứ kia. Anh em mình tuy bảo hộ thầy, chớ thế khổ não cho thầy cũng không đặng. Dầu cho anh em mình đến Tây Phương cầu khẩn. Phật cũng không phát kinh. Vì cớ nầy:
Bằng thỉnh đặng như chơi, thì coi ra không quý.
Phải để cho thầy dày công cực khổ, mới thỉnh đặng kinh.
Bát Giới nghe nói liền dạ.
Thầy trò ăn cơm đở đói rồi ngủ tại mé sông phía Ðông.
Rạng ngày Tam Tạng hỏi rằng:
- Ngộ Không, bửa nay ngươi tính làm sao đó?
Hành Giả thưa rằng:
- Tôi không biết tính làm sao, phải sai Bát Giới ra đánh nửa.
Nói rồi biểu Bát Giới rằng:
- Sư đệ phải đi một chuyến nữa. Ta không nóng nảy đâu. Ðợi dẫn nó lên bờ cho xa, ta chận phía mé sông thì bắt đặng.
Bát Giới vâng lời, vác đinh ba nhảy xuống.
Con quái ấy giá gậy mà nói rằng:
- Ngươi đừng xông tới, coi gậy ta đây nè?
Bát Giới đưa đinh ba ra đở, rồi nói rằng:
- Cây gậy tang của mi đó, hay chi lắm mà khoe?
Con quái ấy nói:
- Mi không biết gốc tích cây bửu trượng của ta, hãy nghe cho rõ.
Nói rồi ca rằng:
Nhành quế cung trăng thành khí giới,
Ðặt tên bửu trượng trừ yêu quái,
Ngươi Ngô Cang đốn rất cân phân,
Thợ Lỗ Ban làm không trễ nải
Muốn nhỏ muốn to ý nhiệm mầu,
Biến dài biến vắn người kinh hãi
Có đâu vô dụng thể Ðinh ba,
Cào cỏ xong rồi vung liếp cải.
Bát Giới nghe ca mắc cở, cười và nói rằng:
- Ðồ chết bụi, khéo nói lẻ. Thứ cào cỏ vung liếp cải thây nó, e đập nhằm một cái, chảy máu theo chín lỗ chân răng.
Con quái ấy nổi xung, giơ gậy liền đập.
Ấy là:
Bát Giới Sa Tăng chưa kết nghĩa,
Ðinh ba Bữu trượng lại làm quen.
Hai người đánh đặng ba mươi hiệp, sức cũng cầm đồng, Bát Giới trá bại chạy lên bờ, con quái ấy đuổi theo gần tới mé.
Bát Giới nói:
- Mi giỏi lên đất liền đánh thử sức mới biết thấp cao?
Con quái ấy nói:
- Mi gạt ta lên bờ, cho có người trợ lực. Mi giỏi thì xuống mặt nước mà đánh với ta! Thiệt con quái ấy khôn lắm, không chịu lên bờ, cứ đứng dưới sông nói dằn quay với Bát Giới.
Khi ấy Hành Giả thấy con quái ấy khôn quá, không chịu lên bờ.
Liền tính kế rằng:
- Ðể mình làm như diều xớt gà, ắt là bắt nó đặng.
Tính rồi nhảy lên không trung, bay xuống mà nắm đầu tóc.
Con quái đang cải lẩy với Bát Giới nghe tiếng gió gần mình, ngước mặt ngó lên thấy Hành Giả trên mây bay xuống.
Con quái thất kinh hồn vía lặn tuốt xuống sông.
Hành Giả nhảy xuống đất, đứng lơ láo rồi nói rằng:
- Em ôi, con quái ấy khôn quá, không chịu khỏi nước, anh em ta biết tính làm sao? Bát Giới nói:
- Khó chịu lắm! Khó chịu lắm! Tôi rán đã hết hơi mẹ đẻ, mà đánh cũng cầm đồng. Có xuống nữa cũng vô ích.
Nói rồi hai người về bạch tự sự với thầy.
Tam Tạng nghe nói châu mày mà than rằng:
- Gay trở như vầy, biết làm sao mà qua sông nầy cho đặng?
Hành Giả thưa rằng:
- Xin thầy đừng phiền não. Bát Giới bảo hộ thầy, đừng tranh đua với nó. Ðể ta qua Nam Hải đi thỉnh Quan Âm.
Bát Giới nói:
- Phải, phải. Anh gặp Bồ Tát bạch giùm cho tôi rằng: Ngộ Năng cám ơn thầy điều độ, nay đà theo sư phụ đi thỉnh kinh.
Tam Tạng dặn rằng:
- Ngươi đi thỉnh Bồ tát, rồi trở lại cho mau, kẻo nhọc lòng ta trông đợi.
Khi ấy Hành Giả dùng phép Cân đẩu vân, bay qua Nam Hải. Nửa giờ đến núi Phổ đà, vào rừng Tử trước, cậy Du thần vào bạch với Quan Âm.
Nhằm lúc Phật Bà đương xem sen dựa mé ao với Bỗng Châu long nữ, nghe báo, liền về ngự tòa sen.
Ðòi Hành Giả vào hỏi rằng:
- Ngươi đến có chuyện chi?
Hành Giả bạch rằng:
- Thầy tôi đến xóm Cao lão, thâu đặng một người đệ tử gọi là Trư Ngộ Năng. Lại đặt hiệu là Bát Giới. Nay đi khỏi Huỳnh Phong lãnh, lại tới Lưu Sa hà. Sông ấy nước yêu sâu 3.000 dặm đàng. Bề ngang tới 800 dặm, không thuyền đò chi hết, thầy tôi khó nổi qua sông. Vả lại có thủy quái làm hung. Ngộ Năng đánh ba lần cầm cự. Nên đến cầu Bồ Tát, đưa thầy tôi qua khỏi sông Lưu Sa.
Quan Âm nói:
- Cũng tại con khỉ nầy hay làm phách, không nói chuyện thỉnh kinh đó chăng?
Hành Giả bạch rằng:
- Ngộ Năng đánh với nó dưới sông, chuyện ấy chắc không nói tới. Tôi dốc bắt cho đặng nó, mà biểu đưa thầy tôi qua sông.
Quan Âm nói:
-Con quái ấy là Quyện Liêm tướng quân phải đọa, đà thọ phép với ta. Biểu ở đó mà chờ Ðường Tăng tới nơi, sẽ theo làm đệ tử. Phải ngươi nói việc thỉnh kinh cho rõ, thì nó sẽ quy y.
Nói rồi kêu Huệ Ngạn đến.
Quan Âm lấy cái bầu đở trong tay áo, đưa cho Huệ Ngạn mà dặn rằng:
- Ngươi đi với Ngộ Không đến mé sông Lưu Sa, kêu bớ Ngộ Tịnh thì nó đi lên. Trước đem nó tới quy y với Ðường Tăng, rồi biểu nó lấy chín cái sọ người ta kết dính nhau vuông vức, để trái bầu chính giữa hóa ra thuyền phép cho Tam Tạng qua sông.
Huệ Ngạn vâng lời đi với Hành Giả.
Nói về Bát Giới xa xa ngó thấy Hành Giả đi với Mộc Tra, liền dắt thầy ra nghinh tiếp.
Bát Giới tạ ơn Mộc Tra.
Hành Giả nói:
- Chúng ta lo đi kêu tên ấy cho mau, rồi thủng thẳng sẽ nói chuyện.
Tam Tạng hỏi:
- Kêu ai?
Hành Giả thuật chuyện lại.
Tam Tạng nghe rõ, quỳ lạy về hướng Nam.
Lại làm lễ Mộc Tra mà nói rằng:
- Xin Tôn Giả làm ơn đi cho kiếp kiếp.
Huệ Ngạn cầm bầu đỏ, bay đến giữa sông, cất tiếng cả kêu rằng:
- Ngộ Tịnh, Ngộ Tịnh, người thỉnh kinh đi tới đã lâu, sao ngươi không chịu phép? Con quái ấy đương lặn dưới đáy nước, xảy nghe người kêu tới pháp danh, lại nghe nói có người thỉnh kinh tới, liền trồi lên mặt nước, xem thấy Mộc Tra, mừng rỡ bái chào mà rằng:
- Tôi trễ sự tiếp nghinh, xin Tôn Giả miễn chấp. Còn Bồ Tát ở đâu?
Huệ Ngạn nói:
- Thầy ta không đến, sai ta tới dặn ngươi rằng: Phải theo làm đồ đệ Ðường Tăng, và lấy chín cái sọ kết bè vuông vức, để trái bầu này chính giữa, làm thuyền phép mà đưa thầy.
Ngộ Tịnh hỏi:
- Người thỉnh kinh ở đâu?
Huệ Ngạn chỉ và nói rằng:
- Vậy chớ ai ngồi trên bờ đó?
Ngộ Tịnh nghe nói, nhảy lên bờ quì trước mặt Tam Tạng mà nói rằng:
- Ðệ tử có mắt không ngươi, nên thấy thầy mà không biết, lở lầm xúc phạm, xin thầy mở lượng biển rộng thứ dung.
Nói rồi liền lạy.
Tam Tạng hỏi:
- Mi thiệt tình chịu theo đạo Phật sao?
Ngộ Tịnh nói:
- Bạch thầy! Ðệ tử trước đã vâng lời Bồ Tát, lấy tên sông làm họ, và đặt pháp danh gọi là Sa Ngộ Tịnh, lẻ nào nay chẳng theo thầy!
Tam Tạng nói:
- Như vậy thì Ngộ Không đưa dao cạo cho ta.
Hành Giả đưa dao.
Tam Tạng cạo sạch trơn tóc đỏ.
Sa Ngộ Tịnh lạy thầy xong xả, rồi lạy kêu Hành Giả là anh cả, Bát Giới là anh hai. Tam Tạng thấy Ngộ Tịnh lạy giống thầy chùa, nên kêu là Sa Tăng.
Huệ Ngạn nói:
- Thôi, người tu một thầy như anh em một nhà, việc lễ nghi chế bớt. Hãy lo làm phép thuyền cho kíp mà đưa thầy.
Sa Tăng không dám dần dà, cổi xâu chuổi bồ đề, mà làm thuyền Bác Nhã. Ðể bầu đỏ chính giữa, thỉnh Tam Tạng xuống thuyền, bên hữu có Ngộ Tịnh, bên tả có Ngộ Năng, đồng bay theo bảo hộ, ở trên cao thì có Mộc Tra, Hành Giả dắt ngựa và gánh đồ, đằng vân theo sau rốt, gió êm sóng lặng thuyền chạy đường tên, chẳng bao lâu đà đến bờ.
Tam Tạng bước lên mé, trong mình không lấm ướt chút nào.
Thầy trò day mặt về Nam Hải lạy tạ Quan Âm.
Tam Tạng tạ ơn Huệ Ngạn.
Huệ Ngạn thâu bầu hồng trở về Nam Hải, chín cái sọ tiêu mất, hóa chín ngọn khói bay tan.
Bốn thầy trò lấy làm lạ lùng, đồng nhắm cỏi Tây đi tới.