Khi còn nhỏ mình đã từng sống ở thành phố X vài năm. Đó là một dãy nhà ngang*, hầu hết đều cao năm tầng, tường ngoài màu xám xịt. Các tòa nhà cách nhau rất gần, trung gian chỉ chừa một lối đi hẹp, khoảng cách suýt soát để một người có thể nghiêng mình lách qua.
Phần lớn cư dân của dãy nhà đều là công nhân các xí nghiệp chung quanh. Thời điểm mới vừa dọn đến thì nhà mình ở lầu 5, cửa sổ phòng khách đối diện với cửa sổ của căn nhà lầu 5 tòa bên cạnh. Bởi vì khoảng cách gần trong gang tấc, mình thường xuyên có thể quan sát chuyện nhà hàng xóm thông qua ô cửa sổ.
Nhà bên đó cũng có một cô con gái tầm tuổi mình, mình nghe được mẹ bạn gọi bạn là Giang Du.
Có một lần mình ghé người vào cửa sổ, nhìn thấy Giang Du cũng vắt vẻo ở cửa sổ đối diện, mình bỗng nhiên muốn bắt chuyện cùng bạn. Mình có chút tò mò tiếng đập phá đồ đạc thường xuyên truyền ra từ nhà bạn là có chuyện gì. Nhưng mình còn chưa kịp nói hai câu thì mẹ mình đã phát hiện. Mẹ bước đến cửa sổ kéo mình đi.
Mẹ mình không muốn mình nói chuyện với Giang Du. Mình không hiểu lí do lắm nên đã hỏi mẹ tại sao. Mẹ mình len lén nhìn nhà hàng xóm đã kéo rèm, úp úp mở mở dặn mình: "Tóm lại là con đừng giao du với con bé kia. Cái nhà đó, đầu óc ai cũng không bình thường, con bé đó không chừng cũng có bệnh. Mẹ cấm con nói chuyện với nó, và đừng có chạm vào nó."
Mình hỏi bạn có bệnh gì thì mẹ mình không chịu nói, chỉ nghiêm mặt bảo mình nghe lời. Trẻ con luôn không thích nghe lời, lúc ấy mình còn nhỏ, nghe mẹ mình nói vậy cũng không để trong lòng, mà ngược lại càng tò mò về nhà bên đó hơn. Lúc không có việc gì làm thì mình sẽ ghé vào bệ cửa sổ quan sát nhà hàng xóm.
Rèm cửa nhà bên đó không phải lúc nào cũng đóng, cho nên dần dần mình đã thấy được rất nhiều thứ. Nghe nói cha Giang Du không phải cha ruột của bạn, mà là cha dượng. Người đàn ông đó cao to, mặt mày bặm trợn, tính tình cũng dữ dằn, những tiếng động mình thường nghe được chính là ông ta đang đập phá đồ đạc với cả đánh đập mẹ Giang Du. Mẹ Giang Du là một phụ nữ trung niên gầy yếu thấp bé luôn co rúm, rất thích khóc và vết thương trên mặt dì chưa bao giờ lành.
Mình đã chứng kiến rất nhiều lần cha dượng Giang Du bạo hành mẹ Giang Du để trút giận. Ông ta đánh đập rất tàn nhẫn, dùng ghế, gậy gỗ, đánh dì ấy đến vỡ đầu chảy máu. Mỗi lần như vậy Giang Du đều sẽ đứng chắn trước mẹ bạn, sau đó ông ta sẽ kéo Giang Du vào phòng, đóng sập cửa, rồi làm gì đó không biết. Thế nhưng lúc này, dì lập tức sẽ gào khóc như mất trí, quỳ gối trước cửa phòng dập đầu liên hồi - nhìn vậy thì đúng là giống người điên thật.
Chờ đến khi Giang Du bị người đàn ông kia nắm tóc lôi từ phòng ra, trên người bạn không mảnh vải che thân. Chờ ông ta đi rồi, Giang Du mới bò dậy từ trên đất tự mặc lại quần áo. Mẹ bạn ôm bạn khóc như mưa, không ngừng dặn bạn phải ngoan ngoãn, đừng chọc giận cha bạn, còn nói bạn hãy chịu đựng thêm một chút, sau này rồi sẽ tốt hơn.
Giang Du không thích khóc, giống như một thái cực đối lập với mẹ bạn. Bạn cũng xêm xêm tuổi mình, nhưng gầy hơn rất nhiều so với mình. Khi mẹ bạn ôm bạn vào lòng, bạn sẽ đứng yên không nhúc nhích để cho dì ấy ôm. Khi mẹ bạn bảo bạn đừng giận cha bạn, một nhà ba người chúng ta hãy sống hòa thuận bên nhau, bạn chỉ ngơ ngác rụt rụt hai chân.
Mình đã nhìn thấy những vết thương trên người bạn. Khi đó mình còn nhỏ, vẫn còn chưa hiểu chuyện, chỉ đoán chắc là bạn cũng bị cha dượng hành hạ. Vì thế mà mình rùng mình ớn lạnh, cảm thấy người đàn ông bặm trợn kia thật đáng sợ.
Chuyện này cứ diễn ra như cơm bữa ở nhà Giang Du, cách hai ngày lại sẽ có một trận. Mình không biết vì sao mỗi lần bị ông ta bạo hành, dì ấy đều nằm ra đất khóc lóc, hoàn toàn không màng đánh trả, chỉ biết gào to con gái cứu mẹ, chờ cho đến khi Giang Du đứng chắn trước mặt dì. Nhà mình thì khác, ba mẹ mình không thường gây gổ, nhưng mà cũng có cảnh thượng cẳng chân hạ cẳng tay. Mẹ mình choảng nhau còn ghê gớm hơn cả ba mình, hơn nữa mẹ đều không cho mình xem. Mẹ nói con nít đi vào phòng làm bài tập đi.
Đúng rồi, mình còn phải làm bài tập, trong khi Giang Du thì không, bởi vì bạn không đi học. Trẻ con cỡ tuổi tụi mình đều hẳn là đang học tiểu học, mình không biết vì sao bạn lại không cần đến trường, giống như bạn vẫn luôn ở nhà chưa từng bước ra ngoài nửa bước. Có một lần mình không nhịn được hỏi bạn, lúc này bạn đang ngồi trên bệ cửa sổ ngắm nhìn bầu trời ngoài kia. Nghe được mình hỏi chuyện, bạn hơi mê man, như thể không biết cách để nói chuyện với người khác, nhìn qua như trẻ thiểu năng.
Cuối cùng bạn cũng không nói gì, chỉ đơn giản lắc đầu. Mình chép miệng, rồi hí hoáy vẽ tranh bằng hộp bút màu ba mình mới mua cho mình. Trong lớp chỉ mình mới có bộ bút 36 màu, những người khác chỉ có 24 màu thôi.
Trong khi mình vẽ, Giang Du vẫn luôn xuyên qua song cửa sổ sắt xem mình vẽ tranh ở bên này. Mình vẽ xong nửa tờ giấy trắng, cảm thấy quá xấu nên đã ném đi, có một cây bút màu không ra mực, đứt quãng, không vẽ được, mình cũng tùy ý vứt xuống đất. Sau đó thì mình nghe được giọng nói của Giang Du, đây là lần đầu tiên bạn chủ động nói chuyện cùng mình. Bạn nói: "Mấy cái đó... cho tớ được không?"
Mấy cái đó của bạn chính là tờ giấy và cây bút màu mà mình đã ném đi. Dù sao thì mình cũng bỏ cuộc, nên đã nhặt chúng lên rồi đưa qua bên kia cho bạn thông qua song cửa. Bạn cẩn thận nhận lấy, vuốt phẳng tờ giấy mình đã vò nhăn, sau đó dùng cây bút đứt mực kia mà vẽ tranh. Bạn sàng sàng tuổi mình, lại chưa từng đến trường, nhưng chỉ với tờ giấy vứt đi cùng cây bút hỏng kia, những thứ bạn vẽ ra lại đẹp hơn mình vẽ rất nhiều. Cây đẹp hơn, hoa đẹp hơn, cả ngôi nhà cũng đẹp hơn.
Mình không vui chút nào, về sau rốt cuộc lại không cho bạn thêm giấy và bút. Mình nhìn bạn vẽ kín các góc của tờ giấy kia, nhìn bạn không biết từ đâu mà tìm được một chồng báo cũ từ trong nhà, tiếp tục vẽ tranh lên trên đó. Dường như bạn rất mê hội họa, không còn trốn trong góc nhà ngẩn ngơ nữa.
"Cậu xem nè, đây là cậu." Có một ngày, khi mình đang ngồi cạnh cửa sổ làm bài tập thì Giang Du bò đến cửa sổ, cho mình xem tranh bạn vẽ. Bạn vẽ đẹp lắm, càng vẽ lại càng đẹp hơn. Mình rất ngưỡng mộ bạn, nhưng khi nhìn đến bề ngoài của bạn, mình lại không còn chút hâm mộ nào, chỉ cảm thấy thương hại bạn.
Từ người bạn tỏa ra một thứ mùi kỳ cục, như có chỗ nào đó trên cơ thể đang hư thối mục rữa. Hai ngày nay bạn không thể đi đứng bình thường, toàn phải bò đi. Không biết vì sao cha dượng bạn lại không lôi bạn vào phòng nữa, hùng hổ đánh đập bạn y như cái cách ông ta đánh mẹ bạn.
Thấy bạn thường xuyên bị bạo hành, còn bị đánh ra nông nổi đó thật hết sức đáng thương hết sức, mình đã đem hộp bút màu cũ mà mình không dùng nữa cho bạn tất tần tật. Giang Du rất vui vẻ, bạn ôm hộp bút màu nhìn mình cười, cười thật tươi. Đó là mình lần đầu tiên nhìn thấy bạn cười rộ, và cũng là lần cuối cùng.
Không lâu sau đó, mẹ bạn nhảy lầu tự sát từ nóc nhà, ngã xuống nền xi măng dưới đất, nghe bảo bể cả sọ não. Mình đi học nên không nhìn thấy, nhưng các bà các cô ở lầu dưới mỗi ngày đều bàn tán chuyện này, nói dì ấy chết thì giải thoát rồi, nhưng tội nghiệp cô con gái.
Các bà các cô nói, thời điểm dì ấy nhảy lầu, Giang Du đang vẽ tranh trên bệ cửa sổ. Bạn tận mắt chứng kiến mẹ bạn ngã xuống ngay trước mặt. Nghe nói lúc ấy Giang Du lúc ấy khóc rất thảm thiết, gân cổ lên mà khóc, đến những người đang vây xem cũng khiếp sợ.
Mình thi chưa từng nhìn thấy Giang Du khóc nên không thể tưởng tượng ra được dáng vẻ đó của bạn.
Sau đó thì nhà mình mau chóng chuyển đi. Mẹ mình nói nơi đó có người chết, xúi quẩy.
Mình cũng không gặp lại Giang Du, không biết bạn sau này thế nào. Mình dần dần cũng quên mất người bạn này, chờ đến khi mình trưởng thành, có công ăn việc làm rồi lại càng lãng quên bạn hoàn toàn.
Cho đến ngày hôm đó, khi đến nhậm chức ở công ty mới, mình vô tình gặp được một người phụ nữ ở đại sảnh. Mình không nhận ra bạn, là bạn nhận ra mình. Mình chần chừ thật lâu rồi mới cất tiếng: "Giang Du?"
Bạn gật đầu mỉm cười. Bạn là kiểu người không giỏi ăn nói, chúng mình cũng đã lâu không gặp, căn bản không biết nói gì. Sau khi lúng túng cùng ngồi uống một ly trà, bạn đứng dậy rời khỏi, thế nhưng trước khi đi, bạn nói: "Tớ muốn tặng cho cậu một bức vẽ, được chứ?"
Trong nháy mắt mình nhớ về năm đó lần đầu tiên bạn chủ động bắt chuyện cùng mình, tâm tình có chút rối bời mà khẽ gật đầu.
Chỉ vài ngày sau đó tranh bạn vẽ đã được đưa đến tay mình, do chính tay sếp Thành của công ty mình đưa đến. Mình hoảng lắm. Giống như các nhân viên cùng công ty khác, mình cũng rất sợ sếp Thành núi băng. Khi anh ta sạt cấp dưới quả là cuồng phong bão táp.
Chờ sếp Thành đi rồi, mình mới mở tranh ra. Đó là một bức tranh sơn dầu, vẽ chính là mình hồi nhỏ. Bên trong tranh là cô bé con tựa vào cửa sổ vô lo vô nghĩ làm bài tập dưới ánh mặt trời, phía sau là căn nhà sạch sẽ ấm áp rạng ngời. Mình chưa từng biết hóa ra trong mắt của Giang Du, căn phòng chật hẹp cũ nát của gia đình mình lại đẹp đẽ đến vậy. Từ bức vẽ này, mình giật mình nhận ra, thì ra Giang Du của năm đó cũng đã hâm mộ mình đến vậy.
Không biết tại sao mà bỗng nhiên mình lại không kiềm được nước mắt.
Hiện tại Giang Du sống có tốt không? Mái ấm hiện tại của bạn liệu có ngời sáng như vậy không?
(hết chương 4)
___
Chú thích
*Đặc điểm của kiến trúc nhà ngang (筒子楼) là một hành lang dài nối liền với rất nhiều phòng đơn, hai đầu hành lang thông gió và có dạng hình ống.