Cảnh Quan năm thứ hai mươi tư,
Yến Đô là đế kinh của Diên Huyên Quốc, vùng đất trung tâm Bắc Bộ. Ở chính giữa trung tâm Đô thành mang tên gọi Huyên Cấm Thành, là nơi ở của Hoàng đế.
Xung quanh Huyên Cấm Thành là khu Thượng thành, toàn bộ là phủ đệ của hoàng thân quốc thích, danh quan cao quý, nghiêm cấm mọi sự ồn ào náo nhiệt.
Phía bắc Thượng thành là nơi dựng lên các phủ Vương gia, phủ Hoàng tử đã trưởng thành, phủ Phò mã, cùng với phủ đệ của tả hữu thừa tướng, hai mươi bốn nhà quý tộc, còn lại phía nam là nơi cư trú của các vị quan to quan nhỏ trong triều.
Diên triều từ lúc khai thiên lập quốc tới nay đã có gần ba trăm năm lịch sử. Triều đình có thể tồn tại trong thời gian dài đến như vậy có lẽ cũng có do bởi mỗi vị đại hoàng đế, không ít thì nhiều đều có cách làm suy yếu quyền lực của các quý tộc, thêm vào đấy là một số thế hệ sau của những nhà quý tộc ấy rất bình thường hoặc đều quần áo là lượt, thế nên đến ngày hôm nay, hai mươi tư nhà quý tộc đã từ lâu rồi không còn hiển hách như những ngày xưa cũ, phần lớn nếu không suy yếu thì cũng bị khám xét nhà diệt gia tộc.
Năm vừa qua, sau khi gia tộc Mạc thị bị đày tới nơi biên ải, hai mươi bốn nhà quý tộc năm ấy giờ đây chỉ còn mười ba nhà, tính cả những gia tộc đã bị xuống dốc.
Tuy nói rằng những gia tộc đã xuống dốc này vẫn còn cư trú tại phía bắc Thượng thành, nhưng trên thực tế tất cả chỉ đơn giản là cái vỏ bọc bên ngoài để chống đỡ bộ mặt suy tàn của gia tộc, do đó dù có cùng là phủ đệ tọa tại phía Bắc nhưng sự thật cảnh tượng lại hoàn toàn khác nhau.
Có người suy vong, sẽ có bên hưng khởi, Thôi thị, Hạ thị, Liễu thị, Ô thị, Phương thị, ngũ đại gia tộc đương triều chính là những tộc mới quật khởi sau này, được xưng thành tân quý ngũ đại gia tộc!
Tất nhiên, hai mươi nhà đại quý tộc cũng không phải hoàn toàn bị lật đổ. Hiện nay vẫn còn có những nhà quý tộc vẫn luôn luôn đạt được vinh hoa phú quý, trải qua mấy đời hoàng đế, đội phong ba vẫn tuyệt nhiên đứng vững không ngã, không ai có thể lay đổ được địa vị vốn thuộc về gia tộc Vũ Văn!
Nhớ năm đó, Địch thị khai quốc Thánh tổ Hoàng đế lấy võ nhiếp nhân phục chúng (1), lấy văn an bang trị quốc (2), lấy đức bình trị thiên hạ! Mà gia tộc Vũ Văn bọn họ sau đó đã theo Thánh tổ Hoàng đế, trợ võ phụ văn, tài đức vẹn toàn, các thế hệ tông chủ đều được các vị chư hoàng thưởng thức do đó bảo vệ được bộ tộc Vũ Văn của họ hiển hách danh vọng cho tới tận bây giờ, là đại tộc duy nhất đương triều còn được làm chủ một vùng đất phong! (3) Mà hiện tại ông không thể không một lần nữa lo lắng cho tương lại bộ tộc Vũ Văn rồi! Vũ Văn Hạo Nhiên chau mày, khuôn mặt vuông chữ quốc (4) càng ngày càng căng chặt, nhìn thẳng vào bé trai trước mặt ông, thần sắc lại càng ngày càng khó xem.
(1) nhiếp nhân phục chúng: làm người khiếp sợ, thu phục dân chúng
(2) an bang trị quốc: làm yên ngoại quốc, trị quốc gia
(3) đất phong: đất được vua ban cho
(4) Chữ quốc: 国
Bé trai kia ước chừng mười một, mười hai tuổi, hơi trẻ con còn chưa hết, người cao hơn một chút so với đám bạn cùng lứa. Nó đang đứng tại chính giữa sảnh, hai bên đều có người ngồi nhìn nó đến soi mói, khuôn mặt nhỏ hàm hậu (5) toát lên vẻ đỏ bừng, ấp úng một lúc lâu thật lâu mà cũng không thể nghẹn ra được nửa chữ đề đáp lại những vấn đề được đưa ra trước đó.
(5) hàm hậu: trung thực và đơn giản
Cảnh này khiến các vị trưởng lão đang ngồi nơi đây người người trong lòng tự ai thán: Trời ơi! Đây thực sự là người thừa kế gánh vác bộ tộc Vũ Văn sau này sao, là Thiếu tông chủ của bọn họ ư! Loại tư chất này, làm sao mà tốt được?!
Tháng năm hàng năm, bộ tộc Vũ Văn bọn họ sẽ tập hợp lại các đệ tử trong tập, những người đã trên sáu tuổi mà vẫn chưa làm lễ trưởng thành để tiến hành một cuộc kiểm tra, thi văn đấu võ! Điều này là điều cần thiết phải làm để con cháu trong tộc chỉnh đốn cả văn lẫn võ, không thể để lười biếng trở thành thói quen xấu sau này! Bởi vì có vài vị cùng với tông chủ Vũ Văn Hạo Nhiên đều không ở lại đất phong mà ra làm quan nên tháng chín hàng năm, chư vị trưởng lão bọn họ đều đặc biệt lên Yến Đô, cùng tông chủ khảo sát mấy đứa nhỏ những nhà này để rồi cho điểm. Chính vì thế mà hôm nay bọn họ mới có thể tại cái buổi xế chiều này mà ngồi đây đợi tông chủ mấy vị sau khi hạ triều, dưới Tư Văn hiên tại Vũ Văn nội phủ tiến hành cuộc kiểm tra năm nay.
Vậy mà cuộc thi mới bắt đầu không được bao lâu, Vũ Văn Hạo Nhiên rút từ trong “đại học” đưa ra một đoạn để Vũ Văn Dật Thần học thuộc lòng, kết quả là đứa nhỏ này không thuộc lắp bắp, chỉ là một đoạn ngắn thôi mà cũng thuộc không nổi! Nghĩ đến việc đứa nhỏ này đã mười hai tuổi rồi, đây là lần thứ sáu bị sờ tới, tại sao nó vẫn trăm lần như một, chẳng hề tiến bộ!?
“ ‘sinh tài hữu đại đạo’, đoạn tiếp nói như thế nào?” Vũ Văn Hạo Nhiên hít một hơi, thở ra, cố gắng tiêu diệt mầm mống lửa giận trong lòng, trầm tiếng nâng đầu dậy, đổi một đoạn để hỏi Vũ Văn Dật Thần đọc thuộc lòng.
“Uhm… sanh chi giả… chúng, thực chi giả quả,.. uhm…vi chi giả…” khuôn mặt nho nhỏ trắng nõn của Vũ Văn Dật thần hiện lên biểu tình ngưng trọng, nhíu mày một chút, nhỏ giọng tự hỏi thầm “vi chi giả gì ấy nhỉ?”, không cẩn thận lại thoáng thấy ánh mắt cha nhà mình phát lạnh, vội vàng hắng giọng một chút rồi tiếp tục nói, “Uhm…” thời gian ừm à có hơi dài một chút, “A, vi chi giả tật, dụng chi giả thư, tắc tài hằng túc hĩ!” (6)
(Dịch nghĩa câu đấy: Tích tụ được của cải có một đạo lí lớn: người làm ra của cải thì đông, người hưởng thụ của cải thì ít, làm ra của cải thì chóng mà tiêu dùng của cải thì chậm. Như vậy thì của cải luôn luôn dồi dào sung túc.)
“Những lời này được giải thích như thế nào?” Đứa nhỏ này vì sao luôn lắp bắp khi thuộc lòng như vậy?! Những điều này sau mỗi lần nó học chính mình đều có kiểm tra nó cơ mà! Hít sâu, Vũ Văn Hạo Nhiên lại đánh tan ngọn lửa nhỏ mới nảy lên trong lòng, tuy nhiên ngọn lửa nhỏ lần này lại cao hơn so với lần trước một chút.
“Ý nghĩa là…… phát tài phải có đường lớn; sinh nhiều người, thức ăn sẽ ít đi; làm người bị bệnh, sai khiến người thật thoải mái; tài phú chỉ cần đủ dùng là đã tốt rồi!” Nhìn tựa như cảm giác thấy mình thế mà có thể giải thích được trôi chảy đến như vậy, khờ mặt nho nhỏ của Vũ Văn Dật Thần chưng ra vẻ tươi cười, vui vẻ nhìn lại về phía cha mình, hoàn toàn không chú ý một chút nào tới mọi người sau khi nghe xong giải thích của chính mình mà khóe miệng tất cả đều run rẩy, có vị trưởng lão không người nào không vỗ vỗ cái trán. Lúc nó nhìn đến mặt của cha thì mới phát hiện ra, không xong rồi! Mặt cha đen như mực!
“Vũ – Văn – Dật – Thần!” Ngọn lửa nhỏ trong lòng cuối cùng cũng biến thành lửa cháy lớn hừng hực, trong đại sảnh vang lên tiếng Vũ Văn Hạo Nhiên rống giận dữ, trán của ông nổi gân xanh, tay phải năng nề đập xuống bàn vài cái, “Mi có giải thích được cái rắm chó gì đâu mà còn vui sướng!?”
Vũ Văn Dật Thần bị dọa sợ nhảy dựng lên, thân mình run lên cùng tần suất với mấy ấm trà đang rung rung trên bàn, lui từng bước một, chẳng dám hé răng.
“Dật Luân, con tới giải thích đi!” Vũ Văn Hạo Nhiên hung hăng trừng Vũ Văn Dật Thật một cái, ý bảo con trai thứ hai đứng ra giải thích.
“Vâng!” Một đứa nhỏ tầm chín tuổi từ trong hàng ngũ chờ kiểm tra bước ra, sau đó đi tới bên cạnh Vũ Văn Dật Thần rồi dừng lại, hồi đáp, “Ý tứ của những lời này là muốn làm ra được của cải cũng phải theo cách chính xác: số đông làm việc, số ít tiêu xài, chăm chỉ làm việc, giảm bớt chi tiêu, như vậy của cải sẽ thường xuyên sung túc.”
“ ‘Sở vị tu thân tại kì tâm giả’, kế tiếp là cái gì?”
“Thân hữu sở phẫn chí, tắc bất đắc kì chính; hữu sở khủng cụ, tắc bất đắc kì chính; hữu sở hiếu lạc, tắc bất đắc kì chính; hữu sở ưu hoạn, tắc bất đắc kì chính. Tâm bất tại yên, thị nhi bất kiến, thính nhi bất văn, thực nhi bất tri kỳ vị. Thử vị tu thân tại chính kì tâm.” (7) Vũ Văn Dật Luân lưu loát đọc thuộc lòng thật sự đối lập với câu trả lời dữ dội của người nào đó, khiến Vũ Văn Hạo Nhiên cùng chư vị trưởng lão liên tiếp gật đầu.
(7) Dịch nghĩa: Nói rằng sửa mình (tu thân) trước hết chính là làm cho lòng mình ngay thẳng (chính kì tâm). Nếu như mình có điều giận dữ, thì lòng sẽ không ngay thẳng, nếu như có điều sợ hãi, thì lòng sẽ không ngay thẳng; nếu như có điều ham muốn thì lòng sẽ không ngay thẳng; nếu như có điều ưa thích, thì lòng sẽ không ngay thẳng; nếu như có điều lo lắng, thì lòng sẽ không ngay thẳng.Nếu tâm trí không để vào đó, thì dẫu nhìn mà chẳng thấy, dẫu để tai mà chẳng nghe, dẫu ăn mà chẳng biết mùi vị. Như vậy nên gọi là sửa mình cốt ở chỗ làm cho lòng (cái tâm) mình ngay thẳng.
“Giải thích ý của câu đấy xem!” Vũ Văn Hạo Nhiên hoàn toàn không hề để ý tới Vũ Văn Dật Thần còn đứng tại nơi đó, theo thứ tự khả năng của người mà hỏi những đứa nhỏ khác, người người trả lời trôi chảy như nước, khiến cho chư vị trưởng lão liên tiếp khen ngợi.
“Đường đệ nhỏ tuổi nhất của mi so với mi còn tốt hơn! Hôm nay sau khi kiểm tra xong, đem “Đại học” chép một trăm lần cho ta! Năm ngày sau giao lại!” Sau khi kiểm tra xong toàn bộ trẻ nhỏ trong nhà, Vũ Văn Hạo Nhiên liền quăng xuống một câu như vậy với Vũ Văn Dật thật, tiếp đến tuyên bố đi tới sân luyện võ để kiểm tra võ học, liền đứng dậy mà đi luôn.
Không cần phải nói, lần này Vũ Văn Dật Thần lại đứng cuối, các vị trưởng lão đi ngang qua bên cạnh nó không nhịn được lắc đầu thở dài. Vũ Văn Dật Thần xấu hổ lấy tay sờ sờ gáy, không dám nhìn bọn họ.
Sau khi thấy mọi người đã nhanh chân đi hết, nó mới ở cuối hàng chậm rì rì đi theo.