Thời gian từng ngày trôi qua, được rồi, nói chính xác là từng năm trôi qua.
Trong suốt mười năm ngày xưa đó, hai con người độc thân vui sướng luôn luôn vùi đầu vào sách vở để phục vụ cho công việc biên soạn của họ, điều làm người ta vui mừng hơn cả chính là, bọn họ đã hoàn thành được một nửa.
“Bụp.” Prak đánh rơi xấp báo xuống đất, cả người run rẩy.
Faber cũng không ngẩng đầu xem: “Nhặt lên.”
“Xin giùm cái, ngài có thể có một chút phản ứng được không, Tiệp Khắc* bị bọn Hitler ác độc đó xâm chiếm rồi kìa!”
“Vậy thì sao?” Faber vẫn thờ ơ.
Prak đứng dậy, phiền não đi tới đi lui trong phòng: “Sắp có chiến tranh xảy ra rồi, trời ạ, trên cái thế giới này rốt cuộc có chỗ nào yên tĩnh để cho người ta nghiên cứu không vậy!”
“Có.” Faber rốt cuộc cũng ngẩng đầu lên: “Ở trong lòng cậu.”
Prak nhắm mắt lại, hít sâu một hơi: “Dựa vào những năm nghiên cứu của tôi, tôi cảm thấy nếu quả thật có chiến tranh, phần thắng của chúng ta cơ bản bằng không.”
Faber nhún vai: “Vậy thì sao? Cậu phải nhớ kỹ, phần tử trí thức như chúng ta dù cho có ở trong chiến tranh cũng sẽ được xem trọng thôi.”
Prak cười nhạt: “Tôi biết, ở trong lòng của ngài chỉ có quyển sách kia, những thứ khác đều không quan trọng.”
Còn có cậu, trong lòng Faber có một giọng nói trầm thấp kể lể, nhưng ngoài miệng y vẫn trước sau lạnh lùng như một: “Chúng ta không bàn về việc này nữa được không? Dù cho chiến tranh thắng lợi hay thất bại, bất kể là cậu hay tôi đều không có cách nào để thay đổi, chúng ta là những nhà sử học, điều duy nhất chúng ta có thể làm là ghi nhận lại những chuyện đã từng xảy ra, để cho những người sau này có thể biết được vào khoảng thời gian đó đã xảy ra chuyện gì, vậy là đủ rồi!”
Prak nhắm mắt lại: “Lyon gần nước Đức như vậy… Được rồi, tôi sai rồi, hôm qua ngài bảo nay có chuyện rất quan trọng muốn nói với tôi, là chuyện gì vậy?”
Faber cầm một quyển sách nhỏ trên ghế salon: “Tác phẩm mới của cậu, mấy ngày trước tôi quên chúc mừng cậu.”
“À.” Bất kể qua bao nhiêu năm, vào thời điểm xuất bản sách mới, Prak luôn rất căng thẳng với lời phê bình của Faber.
Faber xoa xoa mi tâm: “Tôi luôn suy nghĩ, tại sao cậu luôn luôn trộn lẫn xã hội học, tâm lý học, kinh tế học vào tác phẩm lịch sử của cậu vậy? Tôi cảm thấy rất thán phục về kiến thức mà cậu hiểu biết, nhưng sau đó…” Y tạm ngừng, đắn đo tìm từ ngữ thích hợp: “Khác xa không bì kịp, kết cấu lộn xộn cùng với những lý luận chứng cứ không hợp lý của cậu làm cho tôi hơi sốc.”
Prak tốt tính cười cười: “Tôi nhớ tôi đã từng nói với ngài, tôi không hy vọng độc giả của tôi tiếp nhận hoàn toàn quan điểm của tôi, tôi chỉ hy vọng bọn họ có thể phát hiện ra trong cuốn sách của tôi có ít nhất một hai trang hữu dụng với họ, vậy là được rồi. Cho tới bây giờ tôi không hề muốn viết tác phẩm vĩ đại kết cấu chặt chẽ cẩn thận gì đó, tôi chỉ muốn viết thứ tôi muốn viết, cố gắng hết sức để nói với mọi người về ý tưởng của tôi trong một đoạn thời gian nào đó.”
Faber cắt lời hắn: “Không thể nghi ngờ, làm như vậy sẽ ảnh hưởng đến tiến bộ học thuật và danh dự của cậu.”
“Nói thật, tôi không quan tâm.” Prak nhăn mũi một cái, động tác ngây thơ như vậy ở độ tuổi của hắn hơi ngu ngốc, có điều lại đáng yêu ngoài ý muốn: “Tôi cảm thấy cuộc sống hiện tại rất tốt, không cần những giao thiệp phức tạp, càng không cần mạng lưới quan hệ của người nào, giống như là một ẩn sĩ chủ nghĩa khắc kỷ* vậy, tôi cảm thấy rất thỏa mãn.”
Faber trầm mặc một hồi: “Cậu có thể đồng ý với tôi một yêu cầu không? Mấy năm nay cậu đều ở nhà tôi, tôi đề nghị một yêu cầu nho nhỏ vậy thì vẫn được chứ?”
Prak cười to nói: “Ngài là người thầy cũng như người anh cả thân thiết với tôi, tôi thậm chí có thể đi chết vì ngài, nói đi, bạn thân mến của tôi.”
Faber đứng lên, hai tay khoác lên vai hắn, trong đôi mắt xanh dương âm u thoáng hiện lên một tia đau đớn: “Bất kể chuyện gì xảy ra, bất kể cậu muốn tham gia chiến đấu vì vinh dự của bản thân và của dân tộc đến mức nào đi nữa, xin cậu hãy đồng ý với tôi, trước khi quyển sách này được hoàn thành, đừng rời khỏi nhà tôi!”
–
*Tiệp Khắc: còn gọi tắt là Tiệp (nhất là trong khẩu ngữ), là một nhà nước có chủ quyền tại Trung u tồn tại từ tháng 10 năm 1918, khi nó tuyên bố độc lập khỏi Đế quốc Áo-Hung, cho tới năm 1992. Từ 1939 tới 1945 quốc gia này trên thực tế không tồn tại, vì bị bắt buộc giải tán và sáp nhập một phần vào nước Đức Phát xít, nhưng Chính phủ Séc lưu vong quả thực có tồn tại trong giai đoạn này trong khi Slovakia độc lập khỏi Séc. Ngày 1 tháng 1 năm 1993 Tiệp Khắc phân chia trong hòa bình thành Cộng hòa Séc và Slovakia. Cộng hòa Séc hiện nay kế thừa Tiệp Khắc về mặt pháp lý.
*Chủ nghĩa khắc kỷ: là một trường phái triết học Hy Lạp cổ (Hellenistic) được sáng lập bởi Zeno thành Citium ở Athens vào khoảng thế kỷ thứ 3 trước công nguyên nhưng được biết đến nhiều hơn qua sự áp dụng của Epictetus, Seneca và Marcus Aurelius. Sở dĩ chủ nghĩa khắc kỷ có tên như vậy là bởi những ai đi theo chủ nghĩa này thường đàm đạo tại Stoa bởi Zeno và các học trò. Những người theo chủ nghĩa khắc kỷ cho rằng triết học là một môn học tư duy để giúp con người trở nên thông thái, làm chủ và biết cách ứng xử trước những khó khăn của cuộc đời. Vì vậy, triết học không chỉ là một khoa học mà còn là một phong cách sống, một nghệ thuật sống của con người trong cộng đồng xã hội.