Hôm nay là lễ thôi nôi của cậu năm nhà quan tri huyện Sa Lệnh, quan ông mở tiệc khoáng, cả làng già trẻ giàu nghèo đều được đến dự, dân chúng Sa Lệnh vui vẻ không ngớt. Trên khoảng sân rộng nhà tri huyện bày ba, bốn bàn tiệc lớn, năm, sáu bàn tiệc nhỏ, mâm cổ heo gà vịt ngỗng xa hoa, phung phí. Tiếng kèn trống í ới hòa cùng tiếng con hát ngâm nga. Trên những bàn tiệc lớn, các quan ông, nhân sỹ ngâm thơ mời rượu, trên các bàn tiệc nhỏ, các quan bà cùng gia quyến cười đùa rôm rả, thật là một ngày vui hiếm thấy.
Cậu năm Khôi là trông ngóng nhiều năm của quan ông, quan bà, tuy bên trên cậu còn có một người anh lớn, nhưng cậu lại là đứa con trai duy nhất của quan tri huyện, ấy là vì sao? Bởi lẽ cậu là con trai độc nhất của bà cả, là đích tôn nhà họ Huỳnh, chỉ có cậu mới được ghi tên vào gia phả, nhận ơn đức tổ tiên. Vốn nói kẻ giàu có quyền thế đều năm thê bảy thiếp là điều hiển nhiên nhưng được bước vào nhà lớn, được ghi vào gia phả, được gọi là bà, là mợ lại chỉ có một. Thế những người vợ lẽ thì sao? Họ sống ở viện bên ngoài nhà chính, gọi là dì nhỏ, con cái đẻ ra tài hoa xuất chúng, làm rạng danh dòng họ thì được ghi vào dưới danh nghĩa bà cả, người tầm thường hay ngu dốt đần độn thì không được nhắc đến.
Quan tri huyện ngà ngà say, tay nâng một chén rượu bằng sứ Thanh, chỉnh đốn vạt áo giao lĩnh sậm màu xong liền đứng lên, kính một vòng quan khách
- Xin cảm ơn các vị đã giành thời gian quý hóa đến đây chúc mừng cho đứa nhỏ nhà tôi, chén này xin kính các vị - nói rồi quan ông uống một hơi dài, sau đó úp chén rượu xuống tỏ ý "tôi đã cạn chén rồi"
Các văn sĩ, quan nha có mặt cùng đồng thời nâng chén. Quan bà từ bên trong nhà bước ra, trên tay bồng cậu ấm vừa tròn một tuổi. Đứa trẻ nhà quan, được nuôi trong nhung lụa quả có khác, cậu trắng hồng bụ bẩm, thấy đông người thì toe miệng cười hì hì
- Được rồi, lễ cúng cũng đã xong, cho cậu bốc đồ trong mâm thôi - Nói rồi quan ông phất tay ra hiệu cho bà vú bưng đến một mâm đồng phủ vải đỏ. Bên trên gồm có xôi nếp, kẹo lạc, bút lông, xâu tiền, lược, kiếm gỗ.
Cậu năm Khôi được vú bà đặt đối diện mâm, cậu ngồi một chập, gương mặt bụ bẫm nghiêng ngó nhìn đám người, cậu bò lên mâm, bốc ngay lấy xâu tiền đồng, xung quanh rộ lên tiếng chúc mừng, nhưng kẻ tinh ý liền có thể nhận ra, mặt quan ông dần tối xầm. Tư xã Đoài bước đến nịnh nọt
- Chúc mừng quan, cậu mai này chắc chắn sẽ trở thành một con buôn giàu có, tiền vào như nước, làm ăn phát đạt, của cải đầy kho ạ.
Tiếng cười trong sân bỗng im bặt, quan ông quay sang, ánh mắt lạnh lùng nhìn gã, tên Tư xã nhận ra mình ngu xuẩn, vội cuối thấp đầu, khòm lưng, trán rịn ra từng đợt mồ hôi lạnh. Thấy tình hình không ổn, gã nhướng đầu nhìn sang phía chú gã là quan tri huyện Bồ Lãng. Quan ông Bồ Lãng tiếng đến đạp cho hắn một đạp, mắng to
- Mày say rồi, còn không mau cút về, ở đây nói nhăng nói cuội gì thế - nói rồi ra ý cho người làm kéo gã ra ngoài.
- Thôi thôi, các quan cứ vui chơi, em xin gọi thêm hai con đào hát, hát một điệu Xuân, lại một điệu Hạ cho vui tai - Quan bà đứng bên cười giã lã, bà ta vốn cũng không vừa ý tên tư xã kia, nhưng ngặc nỗi hắn lại là cháu họ ông Bồ Lãng, không nên đắc tội.
Con hát cất giọng, tiếng kèn trống nổi lên, không khí lại nhộn nhịp trở lại. Quan bà đưa cậu năm cho vú già, trở vào bên trong gian nữ quyến. Bỗng có người đàn bà tầm cỡ trung niên, đương cắn hạt dưa thì dừng lại hỏi
- Nghe nói cậu tư Khải nhà bà tháng trước bốc được cây bút nhỉ?
Quan bà ậm ừ gật đầu. Cậu tư Khải nói đây là con của một vợ lẽ, gọi là dì Hoa, người này vốn là con của một sĩ phu nghèo khó, gả cho quan ông làm lẽ, nay đã ngót nghét năm, sinh cho ông một trai một gái.
Chính chủ dì Hoa mới được nhắc tới kia hiện đang ở bên hông nhà chính, chăm bẵm đứa con nhỏ của mình. Cậu Khải cũng là con của ông, lớn hơn cậu Khôi một tháng nhưng chỉ là con vợ lẽ, sao có thể so bì, lễ thôi nôi của cậu vỏn vẹn một mâm cúng, chẳng có quan khách, đến giờ cúng bái, quan ông có ghé sang một chút, nói vài lời, liền rời đi.
- Cái Mai, con vào đây đi, đừng nhìn nữa, có tiếp tục nhìn cũng không thể đặt chân đến đó đâu - Bà quắc tay gọi đứa bé gái chạc chừng 6 tuổi đang đứng bên trái nhà, mắt chăm chăm nhìn hội lễ, hát kịch nhộn nhịp.
- Nhưng con muốn xem một tí nữa, con chỉ xem từ xa thôi, không được sao mẹ?
Dì hoa trừng mắt, đập tay thật mạnh lên bàn
- Con gái không được lộ mặt, con cứ đứng ở đấy nhỡ có kẻ say rượu nào nhìn thấy, lại làm cha phiền lòng, chi bằng lấy chút thời gian đó học thêm vài chữ đi.
- Nhưng sao chị cả, chị hai đều có thể ngồi ghế xem kịch, con lại không được ra đó? Đều là con quan tri huyện, nhưng họ là cô ấm, con sao chỉ là một đứa vô danh hả mẹ? - cô gái nhỏ nghiêng nghiêng đầu, đôi mắt to tròn đọng nước đỏ hoe nhìn mẹ
Dì Hoa trông con mà đau lòng, bà sao có thể trách con, hội lễ to như vậy, vui như vậy, chính bà cũng muốn xem nhưng than ôi thân phận chính thứ khác biệt, vợ lẽ, con thứ làm gì có quyền đặt chân đến nhà lớn, lộ mặt gặp khách khứa. Bà chỉ hận thân phận thấp bé, hèn mọn của mình liên lụy con cái, nếu đứa con của bà đầu thai vào bụng bà cả thì chắc có lẽ bây giờ, hai đứa trẻ này có thể ngồi mâm lớn, xem hát kịch, sống cuộc đời có mặt mũi, có thể diện. Nghĩ đến đây, bà khóc nấc lên từng hồi, ôm đứa con nhỏ dại vào lòng.
- Khánh Mai, ta nói con nghe, con phải biết thân phận mình, ta là vợ lẽ, con là con thứ, sao có thể đặt chân ra đó, làm mất mặt gia đình, làm cha chán ghét. Mẹ xin con, tuy là không thể sánh như mẹ con bà cả ăn ngon, mặc đẹp nhưng mẹ con ta có thể ăn no, mặt ấm đã là phúc phần rồi. Ta biết con tư chất thông minh, kiên cường, nhưng xin con hãy an phận mà sống, nương nhờ bà cả, sau này bà tìm cho con tấm chồng tốt là mẹ an lòng rồi. Những lời như vậy, con đừng nói nữa, tuyệt đối đừng so sánh mình với hai chị của con.
Khánh Mai tựa đầu lên vai mẹ, một giọt nước mắt nóng hổi chảy dài. Phải rồi, ta là con vợ lẻ.