Đường Thận và Diêu Tam đến Lương phủ, đáng tiếc chủ nhân lại đi vắng mất.
Từ sáng, Lương đại nho đã đi dự hội thơ ở ngoại ô, đến trưa vẫn chưa về. Đường Thận bèn gửi lễ vật cho quản gia rồi cùng Diêu Tam về nhà. Vừa chân trước chân sau vào cửa, hai người đã gặp một vị khách không mời mà đến. Trong khi Diêu Tam hết sức ngạc nhiên, Đường Thận lại bình thản như thể đã lường trước được sự xuất hiện của người này.
Đường Thận nói: “Đại bá mẫu sang chơi đấy ạ?”
Người đến thăm quả nhiên là Đường phu nhân.
Đường phu nhân không đi một mình mà dẫn theo nha hoàn thân cận và quản gia nhà họ Đường. Phu nhân liếc mắt ra hiệu, nha hoàn lập tức đem chiếc hộp Đường Thận tặng ban nãy tới.
Đường phu nhân tươi cười: “Người một nhà cả, đại bá mẫu hỏi thẳng nhé. Lúc nãy cháu nói hai thứ này do cháu tự làm, có thật vậy chăng? Nếu quả thật như vậy, giá thành của vật phẩm này có đắt không, làm xà phòng với xà phòng thơm có chênh lệch nhiều không? Cả giấy thơm để viết thư nữa, cháu xông hương đúng không?
Đường Thận mỉm cười: “Mời đại bá mẫu theo cháu, dụng cụ chế tạo ở hết trong sân thôi. Để cháu làm thử cho bá mẫu xem, bá mẫu sẽ biết ngay.”
Mọi người cùng vào trong sân, Đường Thận bắt tay chế tạo luôn một chậu xà phòng thường, một chậu xà phòng thơm, kèm theo một bình tinh dầu nhỏ cho Đường phu nhân xem.
Đường phu nhân sai quản gia thử sản phẩm, thấy công dụng hệt như hai món Đường Thận tặng hồi nãy.
Trong lòng Đường phu nhân đã có tính toán, cái nhìn đối với Đường Thận thay đổi hẳn. Bà suy tư một thoáng, đoạn nghiêm túc bảo: “Cháu này, sản phẩm này của cháu có thể kiếm ra nhiều tiền đấy.”
Tiểu thuyết nào cũng viết, nhân vật nào xuyên thời gian kiểu gì cũng chế tạo ra xà phòng. Ghê gớm hơn, nhân vật còn chế tạo ra thủy tinh, thậm chí điều chế ra cả kháng sinh penicilin nữa. Đường Thận thấy bàn tay vàng của mình không thần thánh đến mức ấy, đừng nói đến penicilin, ngay cả kẹo Mylikes cậu còn chẳng làm ra nổi. Dù sao lúc này cây cacao tươi tốt vẫn ở tận xứ Nam Phi, Columbus còn chưa khám phá ra châu lục mới.
Tuy nhiên các tiểu thuyết có tình tiết này đều không giải thích, những người vượt thời gian chế tạo ra xà phòng, thủy tinh là vì những thứ này không khó sản xuất, lại có tiềm năng kinh doanh lớn.
Đường phu nhân sai quản gia tính toán, ước lượng giá thành của mỗi chậu xà phòng và xà phòng thơm, cũng tính luôn giá thành chế tạo tinh dầu.
Quản gia tính toán xong trình lên, phu nhân cau mày: “Tinh dầu rất thơm, cũng có thể ướp vào xà phòng để tạo hương, nhưng giá thành cao quá. Để có được một bình nhỏ phải tốn năm, sáu cân cánh hoa. Dùng tinh dầu làm xà phòng thơm thì tạm được, nhưng bán lẻ thì bất khả thi.”
Đường Thận nói: “Đại bá mẫu nghĩ tinh dầu chỉ dùng để ướp hương cho những đồ dùng khác thôi ư?”
“Chẳng lẽ không phải?”
Đường Thận mỉm cười: “Nó còn là bí bảo duy trì nhan sắc đấy ạ.”
Ở thời hiện đại, tinh dầu vẫn thường được phái nữ sử dụng để làm đẹp. Tinh dầu Đường Thận làm thủ công hiển nhiên không so sánh được với tinh dầu sản xuất theo dây chuyền ở các nhà máy sau này, nhưng chắc chắn không gây hại đến khuôn mặt, ít nhiều cũng có hiệu quả cải thiện nhan sắc. Song hiệu quả đến đâu thì cậu chưa thể ước lượng được.
Đường Thận suy nghĩ một lát, nói: “Đại bá mẫu đã từng nghe danh một loại trân châu tên là ‘Giao Nhân Lệ*’ chưa ạ”
(*) nước mắt người cá
Đường phu nhân kinh ngạc: “Giao Nhân Lệ ư, đó là cái gì vậy?”
Đường Thận giải thích: “Cháu bắt gặp cái tên này trong một cuốn sách cổ. Trong sách chép, Giao Nhân Lệ không phải loại ngọc đặc biệt, không quý hiếm hơn so với ngọc trai thường là bao, càng chẳng sánh nổi với Đông châu ngàn dặm mới có một viên. Thuở xưa, có một nhà buôn giàu có sở hữu rất nhiều Giao Nhân Lệ. Gã chẳng biết bán thế nào, thiếu điều phải đập sạch đi. Thế rồi gã nghĩ ra một kế, đổi tên những viên ngọc đó thành Giao Nhân Lệ, rồi phao tin rằng ai muốn thể hiện tình yêu sắt son của mình với một cô gái, nhất định phải trao cho nàng một viên Giao Nhân Lệ duy nhất trong đời.
Nghe đến đó, mắt Đường phu nhân sáng lên, quản gia cũng nhanh chóng hiểu được mánh khóe trong câu chuyện.
“Sau đó thì chuyện gì xảy ra với những viên Giao Nhân Lệ kia?”
“Đương nhiên là bán sạch bách!”
Nếu có một người hiện đại khác cũng ở đây, nghe Đường Thận nói vậy, người ta chắc chắn sẽ nhìn cậu bằng nửa con mắt.
Giao Nhân Lệ đã là cái gì? Đây còn có chuyện nàng tiên cá nhỏ và tên hoàng tử ăn cháo đá bát nữa này!
Rõ ràng là chiêu trò kích cầu kim cương mà!
Chính vậy thưa quý vị, đây chính là chiêu trò tạo nên cơn sốt kim cương gây chấn động toàn cầu xuất hiện vào đầu thế kỷ 20. Kim cương vốn không phải quý hiếm nhất trong các loại đá quý, chí ít là không đến mức như người ta thổi phồng nó lên. Nhưng đầu thế kỷ 20, một nhà buôn kim cương người Mỹ đã tâng bốc thứ đá quý này thành biểu tượng của tình yêu vĩnh hằng, từ đó nâng tầm kim cương lên thành loại đá quý xa xỉ tột bậc.
Đường Thận cười nói: “Đại bá mẫu, không phải tinh dầu không có chỗ bán, chẳng qua phải xem…mình bán thế nào…”
Đường phu nhân nói: “Cháu…” Bà chần chừ đôi chút, rồi nghiêm túc bảo: “Đường Thận, lí do đại bá mẫu tới đây hẳn cháu cũng đoán được. Giá thành xà phòng không đắt, nếu cháu cố gắng thì cũng gồng gánh được. Còn nếu cháu muốn một mình chế tạo tinh dầu thì khó như bắc thang lên trời vậy. Vả lại, các cháu mới tới đây, hẵng còn bỡ ngỡ với chuyện kinh thương ở phủ. Không giấu gì cháu, ở Toái Cẩm nhai, Đường phủ sở hữu ba cửa hàng, trong đó có một cửa hàng đá quý và hai cửa hàng phấn son.”
Đường Thận nói: “Đại bá mẫu, cháu đem xà phòng và xà phòng thơm đến cho bá mẫu xem, vốn cũng có ý này.”
Đường phu nhân thở phào nhẹ nhõm: “Thế cháu tính toán ra sao?”
Đường Thận thẳng thắn: “Là người trong nhà nên cháu cũng xin nói thẳng, lãi chia đôi, vốn bác bỏ.”
Cậu nói mỗi câu này thôi mà khiến quản gia Đường phủ và nha hoàn ngứa ngáy cả người.
Ý của Đường Thận rất rõ, cậu sẽ không bỏ ra một đồng vốn nào, toàn bộ do Đường phu nhân gánh hết, nhưng sau đó tiền lãi phải chia cho cậu một nửa. Theo lẽ thường, dù cậu có tự sáng chế ra xà phòng và xà phòng thơm, cũng không thể nào ăn dày như vậy được.
Đường phu nhân cũng hơi do dự.
Hồi lâu, bà mới hỏi: “Chuyện Giao Nhân Lệ, cháu có còn nữa không?”
Đường Thận nghiêm túc nhìn bà.
Tuy có một đứa con bằng tuổi Đường Thận nhưng Đường phu nhân mới chỉ ba mươi có lẻ, vẻ kiêu sa, nét duyên ngầm thời con gái chẳng mấy nhạt phai. Ở thời hiện đại, bà chỉ hơn anh tiến sĩ Đường Thận vài tuổi. Việc gia tộc phong kiến cổ đại có thể dạy dỗ nên một tiểu thư đài các thông tuệ như thế khiến cái nhìn của Đường Thận đối với thời đại này càng sâu sắc hơn, tuyệt đối không dám coi khinh bất kì cổ nhân nào cả.
“Những mẩu chuyện về Giao Nhân Lệ đương nhiên vẫn còn, về sau cũng có thể kể thêm.”
“Tốt lắm!”
Đường phu nhân đã ra tay là không ngần ngại. Ngay sau khi đồng ý bỏ vốn, bà sai quản gia ở lại bàn bạc với Đường Thận về phương pháp chế tạo xà phòng thường, xà phòng thơm và việc đưa mặt hàng này vào tiệm son phấn của Đường gia. Ban đầu phu nhân còn có ý định điều mấy quản lí lớn ở cửa hàng của Đường gia giúp Đường Thận dựng xưởng làm xà phòng, chẳng ngờ Đường Thận cương quyết từ chối đề nghị này.
Khi khởi nghiệp, nhà đầu tư và doanh nghiệp bắt buộc phải độc lập với nhau, nếu nhập nhằng ngay từ đầu thì hậu họa khôn lường.
Việc đầu tiên Đường Thận định làm là tìm một kế toán để quản lí thu chi.
Diêu Tam nghĩ một lát, bảo: “Tiểu đông gia, mấy hôm trước Lâm tú tài ở hẻm Linh Lung mới nghỉ làm ở tiệm cầm đồ Tiễn Ký, đang cần tìm công việc kế toán. Tuy ông ta đã già, tuổi ngoài năm mươi, nhưng chắc chắn là đáng tin cậy.”
“Tuổi tác không thành vấn đề, anh đi dẫn ông ấy đến đây xem sao.”
Diêu Tam liền chạy qua hẻm Linh Lung tìm Lâm tú tài ngay.
Lâm tú tài tóc đã hoa râm, nghe nói ba năm trước mới đỗ tú tài. Việc đỗ đạt đáng lẽ là một việc vui, nhưng tiếc rằng ông ta già rồi, danh hiệu cử nhân quá xa vời, mà đến cống sinh1 ông cũng không thi nổi. Thân tú tài ở phủ Cô Tô làm sao danh giá được như ở thôn Triệu gia, thành thử Lâm tú tài sống giật gấu vá vai quanh năm suốt tháng. Trước giờ ông vẫn làm kế toán ở tiệm cầm đồ Tiễn Ký, không may do tuổi cao sức yếu, tiệm này tuyển được kế toán tốt hơn bèn đuổi ông ta đi.
[1] Cống sinh: Những học trò giỏi nhất ở phủ, châu, huyện, có thể được tiến cử đi học ở Quốc Tử Giám và trực tiếp tham gia kì thi Hương.
Sau khi xem xét kĩ lưỡng một hồi, Đường Thận hỏi: “Bác đã đọc những sách gì rồi ạ?”
“Tứ thư, Ngũ kinh đều đã đọc, ngoài ra tôi cũng học thuật số, từng đọc Tả truyện, Chu Dịch nữa.”
Đường Thận ra cho vài đề toán đơn giản, Lâm tú tài điềm tĩnh gảy bàn tính, chậm mà chắc, tính không sai câu nào.
“Hay quá, bác đúng là người cháu cần tìm. Bác Lâm, bác có muốn làm kế toán ở chỗ cháu không?”
“Có chứ, hay quá cháu ạ!”
(Bản edit chỉ được up tại makyo0117.wordpress.com; hãy vào đúng trang để có trải nghiệm đọc truyện tốt nhất hoặc theo dõi trên ứng dụng WordPress.)
Những ngày sau đó, Đường Thận và Diêu Tam bắt đầu tìm kiếm nơi đặt xưởng phù hợp ở phủ Cô Tô.
Vấn đề đầu ra cho xà phòng và tinh dầu không có gì đáng ngại. Cửa hàng của Đường gia ở Toái Cẩm nhai đều bán những mặt hàng dành riêng cho nữ giới, chẳng sợ không tìm được thị trường. Đây cũng chính là lí do Đường Thận cố ý bái phỏng, tặng quà cho Đường phu nhân. Ngay từ đầu cậu đã điều tra rõ Đường gia mở cửa hàng nào, buôn bán cái gì rồi.
Mất bốn, năm ngày tìm kiếm, cuối cùng Diêu Tam và ông Lâm cũng chọn được nhà xưởng thích hợp.
Diêu Tam nói: “Xưởng tôi tìm được nằm ở khu Tây, trước đây là xưởng rượu. Chủ xưởng nóng lòng sản xuất lại nên giá thuê thấp thôi, còn bảo mình thuê những người làm công sẵn ở đấy luôn cũng được, họ rất thạo nghề nấu rượu.”
Lâm tú tài thì bảo: “Chỗ tôi tìm được cũng ở khu Tây, vốn là xưởng nhuộm. Giá thuê cao hơn so với chỗ Diêu Tam đấy, nhưng chủ xưởng là người gốc Cô Tô, đáng tin cậy. So với xưởng Diêu Tam tìm được thì xưởng này rộng hơn một gian nhà.
Đường Thận cân nhắc thiệt hơn, rồi ba người cùng nhau đến tận nơi khảo sát.
Đi thăm xưởng xong, cậu quyết định: “Mình chọn nhà nhuộm đi, mặt bằng rộng, về sau cần sản xuất thêm những cái khác cũng tiện.
Diêu Tam tán thành ngay. Biết tính mình vốn cục mịch, anh dẫn mẹ mình tới tận nơi gặp chủ xưởng nhuộm thương lượng mặc cả. Nghe Đường Thận nói thế, Lâm tú tài hỏi: “Tiểu đông gia, sau này cậu định bán thêm cái gì? Không bán xà phòng và tinh dầu nữa à?”
Đường Thận nói: “Đương nhiên vẫn bán, nhưng bán thêm cái gì thì để sau rồi tính.”
Kế toán Lâm nghe thế bèn thôi không hỏi nữa.
Dù sao cũng không phải người nhà, Đường Thận vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng ông kế toán mới này.
Được tầm nửa tháng thì Đường Thận mua được xưởng nhuộm. Nhân dịp đó Đường Thận lại ghé Lương phủ một chuyến, lần này thì gặp được Lương đại nho. Lương đại nho bảo cậu ở lại dùng bữa, lúc ăn, ông nói: “Xà phòng dùng thích lắm, con còn nữa không, ta gửi cho mấy ông bạn già một ít.”
Đường Thận cả mừng, lúc tặng quà đương nhiên cậu cũng muốn dựa vào uy tín của Lương đại nho quảng cáo miễn phí cho xà phòng của mình rồi.
“Dĩ nhiên là có rồi ạ, sớm mai con sẽ mang sang cho tiên sinh.”
Lúc cậu chuẩn bị về, Lương đại nho hỏi: “Nửa năm trước, ta và con gặp nhau ở thôn Triệu gia. Lúc đó con đọc ngược cả thiên Thuật nhi trong Luận ngữ. Tằng phu tử bảo con là thần đồng, làu thông Luận ngữ, Trung dung. Giờ đã nửa năm trôi qua, con đọc thêm được sách gì rồi?”
Đường Thận nào dám thú thực là nửa năm nay chỉ chí thú làm ăn chứ chẳng có chữ nào vào đầu. Cậu nghĩ rồi nói: “Nếu chỉ tính phần nổi, không xét đến ý nghĩa sâu xa, thì tiểu tử đã đọc hết Đại học, Mạnh tử và Ngũ kinh rồi ạ.”
Lương đại nho cười phá lên: “Tiểu tử này liều thật! Dám nói Tứ thư Ngũ kinh đã nằm lòng, chỉ sợ lão tú tài sáu chục tuổi cũng không dám mạnh miệng như ngươi!”
Đường Thận chớp chớp mắt, nhuần nhuyễn đóng vai ngây thơ nhờ vỏ bọc thiếu niên mười ba tuổi: “Tiên sinh chỉ hỏi là đã đọc gì, tiểu tử cũng không nói rằng đã hiểu hết, chỉ là đọc hết rồi thôi ạ.”
“Tiện thể thuộc lòng luôn?”
Đường Thận gật đầu.
Lương đại nho lắc đầu: “Thằng bé này thật ngoan cố!” Ngụ ý, ông tin Đường Thận có bản lĩnh thuộc lòng, nhưng không tin nửa năm vừa qua cậu có đọc sách.
Giả sử bây giờ Lương đại nho bảo Đường Thận đọc ngược Tứ thư, Ngũ kinh thì cậu chẳng lo lắm. Hôm Trùng Cửu, Lương đại nho nói câu “Ly bất tuất kì vĩ”, làm Đường Thận về soát lại toàn bộ Tứ thư Ngũ kinh một lượt. May nhờ có năng lực nhìn một lần là nhớ, cậu đọc ngược đọc xuôi Tứ thư Ngũ kinh không thành vấn đề.
Nhưng từ sau bữa đó, Đường Thận chưa sờ vào sách vở lần nào.
Rời khỏi Lương phủ, Đường Thận về nhà. Cậu mở cuốn kinh Xuân Thu, lấy tấm thiếp mời ra, chăm chú nhìn kĩ từng chữ trên tấm thiệp, nhẩm đọc: “Thiên tình nhật nguyệt định, quả hương nghênh phong tiến. Nhập thất ngưỡng chí cực, bả tửu đông song cúc…Hừm, bả tửu đông song cúc…”
Đường Thận xem xét hồi lâu, rốt cuộc vẫn chẳng thấy được điều gì bất thường trong tấm thiệp cả.
Đúng lúc đó, kế toán Lâm đi vào phòng, thấy Đường Thận đang xem thứ gì đó thì hỏi: “Tiểu đông gia đang đọc gì thế?”
Đường Thận đặt tấm thiệp xuống, ngẩng lên bảo: “Là thiếp mời Lương đại nhân cho cháu.”
Kế toán Lâm mắt sáng bừng, xúc động nghẹn ngào. Ông tiến lại gần, nói: “Tôi đã nghe A Hoàng cô nương và Diêu Tam nói rằng tiểu đông gia quen Lương đại nhân, không ngờ thực là như vậy. Tiểu đông gia, thiếp mời này phải chăng cũng do Lương đại nho đích thân đề bút?”
“Cái này thì cháu không chắc.”
“Tôi có thể mượn xem không?”
Đường Thận đưa tấm thiệp cho ông.
Kế toán Lâm hồi hộp nhận lấy tấm thiệp, nâng niu, thành kính như thể nhìn thấy thánh vật. Ông xem kĩ thiệp, đọc bài thơ: “Thiên tình nhật nguyệt định, quả hương nghênh phong tiến. Nhập thất ngưỡng chí cực, bả tửu đông song cúc. Ồ, bài thơ này lạ ghê?”
Đường Thận sửng sốt: “Lạ chỗ nào thế ạ?”
“Để giải thích ngay thì hơi khó, tiểu đông gia chờ chút, để tôi đọc kĩ xem sao.”
Nửa canh giờ sau, kế toán Lâm cười bảo: “Hóa ra là thơ giấu chữ.”
“Giấu chữ ư?”
“Phải. Tiểu đông gia hẳn là đã nhận ra, thiệp này mời tiểu đông gia tới chơi phủ vào ngày Trùng Cửu. Bả tửu đông song cúc, là mời cậu thưởng cúc nhân ngày Trùng Cửu. Tuy nhiên, đây chỉ là tầng nghĩa thứ nhất thôi.”
Đường Thận càng sửng sốt hơn: “Mới là tầng thứ nhất thôi?”
Kế toán Lâm đáp: “Không sai. Chúng ta thử đọc câu đầu tiên: Thiên tình nhật nguyệt định. Ý trên mặt chữ là tiết trời sáng sủa, hẹn gặp gỡ cậu. Thực chất, ‘thiên tình’ là dương, ‘nhật nguyệt’ giao nhau là hào. Hào dương, xuất xứ từ Dịch truyện, cũng gọi là hào lẻ2, đây là quẻ thứ chín. Lại đọc câu thứ ba: Nhập thất ngưỡng chí cực. Ý ngoài là sau khi vào phủ thì cùng ngẩng mặt lên. Song, chí hay cực thì cũng đều quy về cửu.” (*)
[2] Hào lẻ (hào dương), hào chẵn (hào âm) là đơn vị cơ bản để tính quẻ Bát quái trong Kinh Dịch
Kế toán Lâm cầm thiếp mời, tỉ mỉ nghiên cứu. Đường Thận lại như vừa thức tỉnh, ngây người ra.
Ông lại tiếp lời: “Hào dương là cửu, chí cực cũng là cửu. Dương là cửu, cửu là dương, song cửu tức là Trùng Dương. Cái lạ chính là ở đây, Lương đại nho tại sao phải viết một bài thơ giấu chữ như thế này? Ngài đã viết “bả tửu đông song cúc”, sao còn giấu hai chữ Trùng Dương trong thơ làm gì?”
Đường Thận ngây người, hồi lâu không nói nên lời. Đột nhiên, câu hỏi kế toán Lâm: “Lâm tiên sinh, có câu này tiểu tử xem hết Tứ thư Ngũ kinh mà không hề tìm thấy. Không biết bác có biết không ạ?”
Kế toán Lâm hỏi: “Câu đó như thế nào?”
Đường Thận đáp: “Ly bất tuất kì vĩ, ưu tông Chu chi duẫn, vi tương cập yên.”
“Ha ha, câu tiểu đông gia nói, là ‘Người góa phụ chẳng băn khoăn đến đường tơ mình dệt, nhưng lại lo lắng cho sự sụp đổ của nhà Chu, không biết điều gì sẽ xảy đến với mình’ đúng không? Câu này viết trong Tả truyện, năm Chiêu công thứ hai mươi tư. Tả truyện3 không thuộc Tứ thư, Ngũ kinh, tiểu đông gia chưa từng bắt gặp cũng là bình thường.”