Cuối mùa xuân thời tiết còn se lạnh, đêm yên tĩnh của thôn quê chìm trong màn đen u tối cùng với những cây đèn dầu le lói ánh sáng mờ ảo trong mỗi căn nhà lá nhỏ.
Thôn làng nhỏ nằm ở vùng đất vừa có núi vừa có con sông tên gọi là sông Nan, sông trải dài qua nhiều thôn xã và đổ ra biển lớn. Vì căn nhà ở gần con sông nhỏ, nên thỉnh thoảng đến tối hai anh em Biển và Lam sẽ xin phép bà cho ra chơi sông cùng các bạn trong xóm một lát.
Hôm nay, Biển và Lam cùng nhóm trẻ trong xóm như thường ngày rủ nhau ra sông chơi. Gần bờ sông có dải đất trống rộng lớn, ở đây có một cái chòi nhỏ được dựng lên thô sơ bằng mấy cọc gỗ và lát sàn chòi bằng tre.
Biển và Lam cùng các bạn thường ra đây chơi đùa vào đêm tối, vì ban ngày các bé còn phải phụ gia đình đi làm nương rẫy, dù còn nhỏ tuổi, nhưng cuộc sống lúc này còn nghèo khó, đành cố gắng làm lụng kiếm củ khoai củ sắn, mớ rau tươi ăn qua ngày vậy thôi.
Trò chơi dành cho các bạn nhỏ thời này còn đơn giản mà mộc mạc lắm. Đôi lúc chỉ là ngồi vòng quanh cùng nhau, cùng vỗ tay cùng hát lên những bài vè câu đố được truyền miệng từ đời trước. Hoặc cũng chỉ là nối tay nhau cùng chơi trò rồng rắn tiếp nối từ từ đứng lên hay ngồi xuống.
Tối hôm nay chơi được một lúc rồi, mấy cô bé rủ nhau về trước, còn mấy bé trai ở lại chơi thêm. Cô bé Lam nhìn anh trai Biển rồi tạm biệt ra về cùng bạn. Về đến căn nhà lá nhỏ, bà cụ vẫn còn đang cặm cụi bên cây đèn dầu lờ mờ ánh sáng.
Bà đang may lại cái áo bị rách vai cho cháu trai. Nghe thấy tiếng mở cửa cọt kẹt của thân cây tre, bà cụ ngẩng đầu lên mỉm cười nói:
- Lam lại về trước đó à? Nào lại đây với bà.
Bé Lam cười vui vẻ chạy lại leo lên chiếc giường tre đơn giản, như đã quen thuộc bao lần nằm xuống gối đầu lên chân bà ngoại mình. Dù cuộc sống khó khăn, nhưng trong đôi mắt Lam lúc nào cũng sáng long lanh thanh khiết lên như những vì sao trên bầu trời cao kia vậy.
- Bà ngoại ơi! Bà dạy hết cho cháu mấy câu cuối trong bài "Ánh trăng nước" đi bà.
Nghe giọng nói thuần tịnh của trẻ thơ vang lên như đánh sâu vào trái tim đã già nua của mình, bà cụ vẫn luôn mỉm cười trìu mến bao dung nhìn cháu gái.
- Được rồi, được rồi. Vậy Lam của bà đọc lại bài cho bà nghe để bà xem cháu thuộc bài chưa đã nào.
Giọng nói non nớt trẻ thơ pha chút vui thích vang lên trong căn nhà nhỏ, ánh sáng mờ ảo từ cây đèn dầu cũng lắng đọng lại như đang cổ vũ cho cô bé thêm niềm tin.
- Trăng trên bầu trời kia soi sáng
Như tâm trong sáng của em thơ.
Quanh trăng là những vì sao trắng
Như cười lấp lánh thuần khiết thanh.
Ngân hà trải dài sao lớn nhỏ
Như cổ vũ ánh trăng sáng tỏ.
Thật diệu kỳ trên mặt sông kia
Bóng trăng ánh lên thật hảo huyền.
Dãy tre làng rung rinh gió thoảng
Chú chim tinh nghịch sà xuống ao.
- Còn nữa, hai câu nữa thôi bà ạ! Bà không được cùng anh Biển lén đọc khi không có cháu đó nha.
Nghe thấy giọng nói hờn dỗi trong veo của bé Lam, bà cụ cười ra tiếng và đọc lên hai câu cuối cho bé.
- Bên bờ sông em nhỏ thích thú
Ánh trăng nước trung thu đèn sao.
Ngay khi giọng bà vừa dứt câu, bé Lam vui thích reo hò và đọc theo. Khung cảnh ấm áp yên bình của bà cháu, cùng vui vẻ đọc đi đọc lại hai câu thơ bên ánh đèn dầu lung linh đơn sơ mộc mạc.
Bà cụ vừa khâu cho xong chiếc áo của Biển, miệng bà lại kể về sự tích của bài "Ánh trăng nước" cho cháu gái nghe.
- Bà ngoại nói cho cháu nghe nha! Mỗi năm một lần chúng ta sẽ có ngày Trung thu vào đêm trăng sáng tỏ tháng tám phải không nào? Ông ngoại của cháu, chính là vào đêm trăng ngày Trung thu của nhiều năm về trước đã viết nên bài "Ánh trăng nước" này đấy.
- Ôi! Ông ngoại giỏi quá. Thế anh Biển đã biết về điều này chưa hả bà?
Nhìn đôi mắt lấp lánh như cún con của cháu gái mà bà không nỡ. Đành gật đầu bảo rằng.
- Ừ. Anh chưa biết đâu.
Và đúng như bà nghĩ đấy mà. Cháu gái đứng dậy reo hò vui mừng như được kẹo ngọt vậy. Đơn giản chỉ vì bé có được bí mật này trước mà anh Biển của bé chưa được biết, chỉ vậy thôi.
Bỗng nhiên có tiếng gọi thất thanh vọng lại, đánh tan đi nụ cười trên môi của hai bà cháu, cũng đánh tan đi sự bình yên nơi xóm làng nhỏ xinh hôm nay.
- Bà Chín ơi! Nhanh lên ra xem, không hay rồi. Thằng Biển trượt chân rơi xuống sông rồi. Bà Chín ơi!
Lúc này tiếng đập cửa cùng tiếng hét lớn ngoài xa vọng vào. Tai bà cụ như ù đi, chiếc áo bà cụ còn may dở trên tay rơi xuống đất. Bà loạng choạng bước chân chạy ra cửa như được kêu gọi trong tiềm thức.
Có lẽ không ai có thể thấu rõ được nỗi hoang mang tột cùng của người bà tóc đã bạc màu nắng sương cả đời, hôm nay lại thêm một lần đau thương khổ sở khi phải nghe tin người thân yêu thương rời xa bà, rời khỏi thế gian này..